Сакрат Яновіч - Загоны

— Прыдзі-хадзі, мой любы.

Каб дабрацца да яе, на снег і мароз, от аджыў бы я! Адвага ўцякаць з-пад ложка прыйшла хутка. Перад носам паказалася кіпучая калюжына брагі, я кашэчым скокам ламянуў з-пад ложка да жонкі, на двор, далей ад хаты!

Нарэшце магу прахаладзіцца, адкідаю з галавы летнік. Ды, што за ліха? Чамусьці вее па патыліцы? Мацаю, мацаю і пальцам сваім не веру: чыста вылезлі валасы пад брагаю, якою набрыняў летнік! О ля! Я лысы, толькі чуб спераду застаўся, бы той пеўнеў хвост...

СПРАВЯДЛІВЫ КУМ

Задумаў я ўгнаіць гаспадарку, каб ураджаі добрыя мець. Задумаў. і пабег да складу штучных угнаенняў, дзе шэфам Рыгор, мой кум.

Рыгор уцешыўся:

— О ля, кумок завітаў! Хадзі, залаценькі; хадзі, даражэнькі.

Іду да яго, як на крылах. Ён сядзіць пасярэдзіне складу, перад ім паўмяшка солі патасовай, добрае ўгнаенне!

Рыгор кажа:

— Гноіку патрабуеш, бедненькі?

— Прыдалося б, — кажу, — пасыпаць гэтым парашком, каб рунь буйнейшая была.

— Няма, золатка, гнаёў. Няма ніякіх.

Кум нічога новага не сказаў, бо відаць, што склад пусты-пусцюсенькі. Але мне кум пастараецца!

Кажу:

— Так, так... Цяжка быць добрым гаспадаром... Гляджу, нікога больш: толькі я і кум.

Кажу:

— Рыгор, куме мой, патрэбна мне паўтоны.

— Не верыш, што няма? — скрывіўся Рыгор. Я яшчэ раз разгледзеўся па складзе.

Рыгор спытаў:

— Шныпрыш? Ныраеш?

I разбушаваўся:

—Я табе не Манька ў краме, што цукар хавае пад прылаўкам!

I схапіў мяне за карак, і тыц мяне ў мяшок з патасовай соллю, што стаяў перад ім. I крычыць:

— Еш! Нажарыся!

— Адурэў ты!?

— А што? Смачнае?

— Пусці!!! — завішчаў я на ўвесь мяшок.

I так папярхнуўся соллю патасоваю, што аж мяшок лопнуў ад майго чыхання. Фэ, які палын!

— Другі раз паверыш куму!

— Паверу... — выкашляў я ды як жарнуў нагою ў дыхавіну Рыгору, і давай уцякаць з мяшка.

Дагопаў я да хаты, паўвядра вады выпіў, смаліла смага. Ой, смаліла! Узяў я поўнае вядро, пайшоў я з гэтым вядром за клуню, на загон, і там прасядзеў ноч да ранку.

На гэтым загоне добры ўраджай вырас.

ЭКСКУРСIЯ

Брат прыехаў у пяць гадзін раніцы.

— Ну, — сказаў Юрка. — У брата добры матацыкл «Юнак».

— Паснедаем у дарозе, — сказаў брат. У яго вачах узыходзіла сонца.

Тыдзень таму назад дамовіліся на экскурсію.

Выехалі з Беластока на Заблудаўскую шашу, мінаючы аўтобусы прыгародняй камунікацыі. Аўтобусы, якія не выспаліся. Юрка ўсё ж выпіў сырых яек і адчуваў сябе добра.

Звярнулі на гасцінец у напрамку Малынкі. Матацыкл заграз у пяску.

— Колькі ты важыш? — спытаў брат. Гэта не было пытанне.

На пагорку маяк, ён выразна нездаволены таварыствам нязграбнай ліпы.

— Хочаш піць?

— Не.

У брата мокрая кашуля, яна хутка высыхала і рабілася нясвежай. Пайшлі да маяка, ён пачарнелы і абыякавы. Калі ўзыйшлі па лесвіцы на ніжнюю пляцоўку — засмяяліся невядома чаго.

— Стары, — сказаў брат. Маяк сапраўды стары.

— Нічога, што... — пачаў Юрка. Заўважыў, як маяк моцна хістаецца загледзеўшыся безнадзейна ў неба.

Пад правай нагою заламалася дошка і Юрка упаў на падлогу. Дошка трэснула, але не пераламалася.

— Што там? — гэта голас брата. Сказаў, як бы хацеў пасмяяцца.

Яшчэ штосьці сказаў. Потым:

— Чаго ляжыш?

Юрка ляжаў, удыхаючы пах нагрэтага дрэва. Так пахнуць крыжы на могілках. Зноў брат:

— Чаго ляжыш?

Юрка бачыць яго, у брата цікавасць пеўня да ката пасля таго, як узляцеў ён са страху перад ім. Засмяяўся з яго. Смяяўся з брата, а брат таксама смяяўся, яго вочы бы кнопкі.

— Хадзі сюды! — Юрка клікаў і смяяўся.

— Злажу я, — сказаў брат.

Наўкола далячыня цудоўна-цудоўная... Ад вёскі ішоў чалавек.

Юрка хутка злез з маяка.

Праехалі цераз Патоку, за варотамі стаяла баба, больш нікога. Яшчэ, калі даязджалі да Гараймова, сонца пачало дапякаць у патыліцу і запахла лесам.

Ехалі, ехалі. Ехалі ўжо мо гадзіну... Як вокам кінуць рыжыя кучмы сасновых кустоў, на пакінутых палосках. Дзікія кучмы. Пахла лесам і ад таго хацелася піць. I яшчэ ад таго, што выпілі запас вады.

— Мы блудзім, — сказаў Юрка.

На растайніх дарогах залез ён на вялікую крушню каменняў, палохаючы тлустую яшчарку.

— Давай паблудзім, — гэтак брат. — Не давялося мне блудзіць, — яму наўрад ці хацелася піць. — Цікава, куды выедзем...

— А-ну цябе!...

Сонца адкацілася і за верхавінамі лесу паказаліся хмары, за імі бізун бліскавіцы. Хмары клубавалі ўсляпую, пакідалі дождж на нядобрую ўцеху вятроў.

Мы праехалі ўбок ад Новай Волі, — Юрка дастаў з торбы турыстычную карту. На поўдзень ад Новай Волі не ўбачыў ніякіх дарог. Падумаў: куды не паедзем, выедзем да нейкай вёскі. — Паедзем на ўсход.