Сяргей Пясецкі - Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі

Цяжэй было зрабіць штандар, бо адпаведнага матэрыялу ў нас не было. Камуніст прынёс з мястэчка толькі чырвоную спадніцу. Сказаў, што нічога іншага дастаць не мог. Агледзілі мы спадніцу з усіх бакоў. Яна была вельмі брудная і падраная. Але маёр палічыў, што гэта нават добра, бо будзе выглядаць як стары баявы штандар геройскага атраду, якім мы, улічваючы нашы партызанскія подзвігі, безумоўна, і з’яўляемся. Распаролі спадніцу, выпаласкалі ў вадзе і расцягнулі на траве для сушкі, каб складкі выраўняліся. Потым, калі высахла, выразалі з яе адпаведны кавалак матэрыялу на штандар. На адным баку яго намалявалі чонай фарбай скрыжаваныя серп і молат, пяціканцовую зорку, а таксама вялікія літары “СССР”. Зверху змясцілі словы: “ЗА АЙЧЫНУ! ЗА СТАЛІНА!” А ўнізе: “СМЕРЦЬ ВОРАГАМ РАСІІ!” На другім жа баку штандара намалявалі пасярэдзіне чэрап са скрыжаванымі над ім косткамі, а па баках вялікія літары: – “В” “В”. Такім чынам штандар наш атрымаўся цалкам сацыялістычны і ўтрымліваў галоўныя ідэйныя лозунгі камуністаў усяго свету.

Калі фарба высахла, мы ўмацавалі штандар на моцным, доўгім дрэўку. Выглядаў ён салідна, і мы былі ў захапленні ад сваёй прыдумкі. Правялі пастраенне атраду. Маёр стаяў перад яго фронтам. Я каля яго. Атрад пашыхтаваўся трыма парамі. А справа асобна стаяў баец са штандарам як сцяганосец. Выглядала гэта прыгожа. Цяпер наш атрад быў грозным і ідэйным!… Савецкі Саюз, БАЦЬКА Сталін і польскі геній Ванда Васілеўская могуць ганарыцца сваімі змагарамі-героямі.

14 ліпеня 1944 года.

Горад Вільнюс.

Учора мы даведаліся ад мужыкоў, што польскія партызаны занялі горад і што немцы капітулявалі. Нашы салдаты таксама выйшлі да горада. Таму мы вырашылі таксама накіравацца туды. Дабраліся да прадмесця ўвечары, але было ўжо запозна, таму ў кожным польскім доме, у які мы зазіралі з мэтай сацыялізацыі, ужо шмат байцоў пабывала і лепшыя рэчы былі ліквідаваны. Таму нам мала чаго з добрых рэчаў у рукі трапіла. Я толькі два дамскія гадзіннікі здабыў і адзін заручальны пярсцёнак. Гэта вялікае расчараванне!

Сталі лагерам над берагам Віллі. Маёр сказаў нам трымацца разам і не хадзіць болей па дамах, бо там могуць быць міны. Пакінуў мяне за галоўнага і пайшоў шукаць сувязі са штабам нашай арміі. Сувязь, відавочна, ён знайшоў, бо вярнуўся позна ўночы на карачках, зусім п’яны і доўга ванітаваў. Потым паваліўся на зямлю і заснуў.

Я ж доўга не мог заснуць. Паўсюль нашыя байцы крычаць, страляюць, б’юцца за ваенныя трафеі. Па абодвух берагах ракі вогнішчы паляць. Але пазней і я ў сон праваліўся. Прачнуўся зранку ад холаду. Байцы ўжо ўсталі і ваду на гарбату ў катле гатавалі. Маёр таксама абудзіўся.

Хацеў я абуцца. Шукаў боты, шукаў – няма. Зніклі. Скрала нейкая дрэнь падчас майго сну. З-пад галавы выцягнулі! Вельмі неасцярожна я зрабіў, што з ног іх зняў. Але пасля доўгага маршу ў мяне вельмі ногі балелі. На шчасце, гадзіннікі ўсе ацалелі. Ледзьве злапаў я потым нейкага паляка і загадаў яму чаравікі зняць. Бо інакш быў бы вымушаны хадзіць басанож. А гэта мне, афіцэру і намесніку камандзіра грознага партызанскага атраду, не выпадала. Трэба будзе пайсці па польскіх дамах і што-небудзь адпаведнага пашукаць. Але надзея слабая, бо нашы байцы горад ужо грунтоўна даследавалі. Зрэшты, і не маю я на гэта часу, бо маёр зноў некуды выпарыўся, а мне загадаў заставацца з атрадам. Таму я мог толькі з жалем у сэрцы назіраць, як нашы байцы парадкі ў дамах польскіх паноў наводзяць і мяхамі з іх ваенныя трафеі выносяць.

Маёр вярнуўся толькі пасля полудня ў кампаніі двух афіцэраў НКВД, палкоўніка-танкіста і нейкага цывільнага з павязкай на рукаве. Цывільны быў ваенным карэспандэнтам. Ён зрабіў некалькі здымкаў нашага атраду, штандару, а таксама мяне і маёра. Потым ён доўга распытваў нас аб баявых дзеяннях нашага атраду і штосьці запісваў ў нататніку.

Пасля доўгай размовы наш атрад размясцілі ў адным з ацалелых дамоў па Жыгімонтаўскай вуліцы. Байцам і камуністам мы сказалі, каб яны ў горад ішлі не ўсе адразу, а па чарзе, па два чалавекі. Самі ж рушылі ў дарогу.

Аказалася, што НКВД ужо ў горадзе і ўжо прыступіла да навядзення парадку – так, як належыць. Па дарозе я заўважыў некалькі польскіх партызанаў з бела-чырвонымі павязкамі на рукавах і з арламі на шапках. Гэта мне вельмі не спадабалася. Але адзін з энкавэдзістаў сказаў, што хутка з імі будзе поўны парадак.

Маёр сказаў мне трымацца пры ім, бо трэба будзе ўладкаваць справы з нашымі дакументамі. Ён спытаўся ў мяне, ці хацеў бы я працаваць у НКВД. Я сказаў яму шчыра, што заўсёды пра гэта марыў, паколькі з’яўляюся ідэйным камуністам. Ён паабяцаў, што паспрабуе мяне ўладкаваць.