Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

Натуральна, што і ўклад жыцця, штодзённага побыту ў сям'і Джэфа больш раскаваны фінансава. Ва ўсім адчуваецца, што боязь растраціць лішні долар тут не гняце душу. На абедзенным стале — пастаянныя мясныя і кандытарскія далікатэсы, шыкоўая садавіна і агародніна. («Каштуйце, — з выглядам знатака ківае мне Саня, — многае і я рэдка бачу, гэта яны для вас стараюцца», — уплятаючы за дзве шчакі).

На вечар была аб'яўлена рыба. І калі Джэф заводзіў матор сваёй лодкі, што швартавалася тут жа, на беразе ля ўласнага прычальнага мосціка, я зразумеў: вячэра залежыць ад улову. А яго па-сапраўднаму якраз і не было. Траплялася такая-сякая рыбка (па маім разуменні, на юшку), але тут жа, з кручка, шпурлялася за борт... Відаць, рыбацкі бог адвярнуўся ад нас. Хоць пра бога — толькі ўжо не «ведамаснага», а ўсеагульнага — увесь час ішла ў нас гаворка. Джэф — прыхільнік аднаго з адгалінаванняў пратэстанызму кангрэгацыйнага толку, завезенага сюды англійскімі пілігрымамі, — цікавіўся становішчам рэлігіі ў СССР, прававой забяспечанасцю свабоды веравызнання, пытаўся, чаму так мала ў нас цэркваў і веруючых, ці ёсць атэізм афіцыйнай палітыкай нашай дзяржавы і г. д. Пытанні гэтыя яго па-сапраўднаму хвалявалі, ён спрачаўся, я спакойна тлумачыў, як мог і што знаў.

Павольна рухалася лодка, трымцелі на спружыністых лёсках блёсны, а перад намі, трошкі збоку, плыла гагара. Птушка гэтая — з такою назваю, як рэха лунае — лу-унь (з працяглым, нават падвоеным «у») — сімвал Мінесоты. Плыла гагара, купалася ў вадзе і сонцы, як прыхарошвалася: клалася на спіну, лапкі ўгору, нібы замірала, потым пераварочвалася — нейкім асабліва грацызным піруэтам, узмахвала крыламі, але не ўзлятала (узляцець з вады гагара наогул не можа: для старту ёй трэба выбрацца на ўзвышэнне), а пачынала перабіраць пярынкі — ад; галоўнае, махавой, да самай драбнюткай, што для аздобы, — расчэсвала іх, як індыянка раскідзісты веер валасоў. «Гэта яна для госця так стараецца», — жартаваў Джэф. А я ў тон яму пярэчыў: «не, на спатканне збіраецца — не інакш...» — «А ўвогуле яны вельмі асцяожныя птушкі, — ужо сур'ёзна працягваў Джэф, — першы раз бау такую бяспечнасць, ці, лепш сказаць, даверлівасць...» — «А што — можа, гэта і ёсць душа Мінесоты, якая паверыла ў шчырасць маёй душы — госця з далёкай Беларусі, — і вам падказвае: адкрыйце свае душы насустрач, змяніце трывожную насцярожанасць і адчужэнне на ўзаемны давер...» Ды мае думкі абарвала другая гагара: яшчэ здалёку хуценька запрацавала яна заграбастымі лапкамі, спалохана аддаляючыся, а потым і зусім нырнула, шукаючы паратунку ад бяды, народжанай уласным страхам...

Як жа пераканаць і гэтую — недаверлівую?..

З берага мы зноў закідвалі спінінгі, выцягвалі ці то лінькоў, ці падлешчыкаў і адпускалі. Пашанцавала нарэшце Саню: схапіўся на блясну нейкі адчайны шчупак. Утаймавалі яго агульнымі намаганнямі. «Ну, будзем-такі мець смажанку!» Ды захапленню майму тут жа давялося і паблякнуць: узважылі шчупака (З фунты), сфатаграфаваліся з ім і — кінулі ў возера... Лоўя, аказваецца, была толькі для «форсу». А смажылі рыбу магазінную — загадзя падрыхтаванае філе. Джэф кідаў на вялізную патэльню, напоўненую алеем, кавалкі, ляцелі і ўспыхвалі на вогнішчы тлустыя пырскі. («Американское изобилие», — па неадчэпнай звычцы падсоўвае свой мефістофельскі «каментар» Саня.) Вячэрняе неба глядзела безліччу зор на язычніцкі танец Джэфа вакол кастра. І ў гэтым мігатлівым мроіве мы пабачылі, як пралятае зорка — зямная, рукатворная: штучны спадарожнік, а можа, і «шпіён»?.. Джэф прыгадваў, як назіралі яны ў 1957 годзе за першым, савецкім, спадарожнікам Зямлі, як аб'яўлялася, дзе і калі праляціць ён. Успаміналі Юрыя Гагарына — яго сусветны славутую ўсмешку — адкрытую, сонечную... А недзе на возеры падавала голас гагара — самотна-шчымлівы, з трапяткой надзеяй, як душа гукала душу...

Гэты перагук пачуўся і ў застольнай малітве Джэфа (тут ужо быў крыху іншы, чым у Дзіка, рытуал: прамаўляў гаспадар — пастаянна, а ўсе, хто быў за сталом, трымаліся — кругам — за рукі). Да мяне даляцелі словы «Лондан», «Мінск». «Што за малітва?» — здзівіўся я. «То я прасіў бога паслаць мір і шчасце нашай Джуліі (дачка Сказаны і Джэфа была тым часам у Лондане на стажыроўцы па філалогіі) і вашым родным у Мінску...»

Так працавала мірная сямейная дыпламатыя — непрыкмета, але дабіраючыся да самых глыбінь душы — і ў шчырых размовах, і ў малітве.

Давялося мне наведаць і касцёл — па-англійску «чэрч». Гэым словам абазначаюцца самыя розныя культавыя ўстановы: хай сабе царква, сінагога, мячэць ці той жа самы касцёл — усё адно: «чэрч».