Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

Не пасьпеў я акрыяць пасьля распаду вочапкі і хаця б колькі дзён пацешыцца дачнай бяздумнасьцю, як зазваніў тэлефон. Абліўшыся халодным потам, я пакляўся сабе ні за што на сьвеце ня браць слухаўку. Але ён назойліва званіў і званіў, змаўкаў і зноў званіў, і я ня вытрымаў, узяў – толькі паслухаць краёчкам вуха, ані гуку. «Алё, гэта ты? Чакаеш мяне, коцік?» Гэта была яна, тая, мая выратавальніца. Я асьцярожна павітаўся, і яна, працягваючы клікаць мяне коцікам, літаральна за некалькі фразаў павярнула справу да жаніцьбы. «Ты ж кахаеш мяне, ну скажы?» З наіўнасьці я распачаў палеміку, каб давесьці, што ёй лепей выйсьці за Белага Паляўніка – нашмат лепей, непараўнальна лепей! Яна засьмяялася: ах, ён не пасуе, ну які зь яго муж. «Ты ня бойся, ад цябе нічога не спатрэбіцца, я ведаю, мужчыны ня любяць клапаціцца, толькі апраніся там неяк прыстойна. Я хутка буду». Апусьціўшыся на канапу, я атупела цёр лоб і разважаў, колькі часу ў мяне засталося – паўдня? Дзьве гадзіны? Калі нават яна не прадалася Беламу Паляўніку і не плянуе мяне выдаць, дык ён напэўна пойдзе за ёю ўпотай. Ці часу не засталося зусім?

Скінуўшы нязмогу, я сеў да паўночнага вакна, прыціснуўся рукамі і ротам да замёрзлага шкла і адагрэў, адлізаў круглую празрыстую пляму, якраз па памеру маёй падзорнае трубы. І ўмлеў. Едуць! Ужо адарваўшыся ад засьнежанага гарызонту, наўпрост на мяне ляцелі на тройцы з бразготкамі! Размаляваныя сані! Дзяцюк у расхінутым кажусе, у вышыванцы, падпяразанай саматканым поясам, ліха кіраваў, стоячы на паўсагнутых, і ягоны зубаты рот ці то сьпяваў, ці то крычаў; за ім праглядаліся шматлікія сваты ў шапках з лакавымі брылямі, свацьці ў сукенках, вусаты гарманісты і сама нявеста – пульхная, барвяная, з таўкачом і ступай, сымбалямі таўчэньня і зьліяньня. Шкадуючы пра немагчымасьць жаніцьбы, я замітусіўся па хаце, зьбіраючы рэчы, зрэшты рэчаў у мяне не было, але трэба ж было нешта зьбіраць, хоць бы якія слоікі, тазікі, прышчэпкі, потым шпурнуў іх, схапіў са сьцяны тую карцінку зь вёскай, яблынямі і хаткай, сунуў за пазуху. Сьлізгаючы і блытаючыся ў палавіках – у задні пакой, з трэскам зімовае заклейкі – у вакно, у падваконную гурбу, у лес!

У гады майго дзяцінства жыхары нашага мястэчка былі ўсе як адзін вельмі пабожныя і мкнуліся да рэлігіі ў любых формах і праявах. Царквы, касьцёлы, мячэці, сынагогі, пагады дзесяткамі мясьціліся ў цэнтры, працавалі кругласутачна і ні гадзіны не пуставалі, ня кажучы ўжо пра выходныя і сьвяты, калі да іх з усіх закуткаў цягнуліся прыбраныя чаргі. У нашай сям'і таксама аддавалі належнае рэлігіі – два-тры разы на тыдзень мама апранала хустачку і хадзіла ў праваслаўную царкву, а тата па аўторках і чацьвяргах ваксаваў да бляску пантоплі і ехаў да саентолягаў. Нас з брацікамі бацькі выпраўлялі на службы па раніцах ў нядзелю, але дакладных канфэсіяў не навязвалі і рабілі толькі адну ўмову: вярнуцца не раней абеду.

Пхацца і нудзіцца ў чэргах мы не любілі, і таму агіналі цэнтар і выходзілі на вуліцу Талстога, прамую, даўгую, усю ў старых таполях і двухпавярховых купецкіх будынках. На гэтай старадаўняй вуліцы сяліліся тыя, хто не здавольваўся афіцыйнымі плынямі і бажаў прапаведаваць сам. У кожных дзьвярэй стаялі адэпты новых вучэньняў і запрашалі да сябе гараджан, якія павольна шпацырылі міма ў пошуках ісьціны. Гэта нагадвала вуліцу Дастаеўскага, вядомы раён бардэляў, але калі там цябе цягнулі за руку вульгарныя хрыплыя цёткі, дык тут пераважалі ціхія і чысьценькія дзядзі, у сьветлых штанах са стрэлачкамі. Мы абіралі якога аднаго і заходзілі на гарбату зь печывам.

Самы просты і зразумелы быў прапаведнік мізэрнасьці, дзядзя Коля, сівенькі, худзенькі, зь зіхатлівымі вочкамі. Ён усаджваў нас на канапу, частаваў фіялетавымі сьлівамі з трэснутым бачком і вучыў:

– Шчасьце ў мізэрнасьці, дзеткі. Скіньце гонар, утапчыце яго ў бруд і пасыпце зьверху сьмецьцем. Усе беды чалавека і чалавецтва – праз гонар. Хочаце быць свабоднымі? Будзьце мізэрнымі. Вам больш ня трэба ні намагацца зрабіцца лепш за іншых, ні саромецца недахопаў. Вось у мяне пытаюцца: кім ты працуеш? А я пасьміхаюся ім у твар і кажу: я не працую, бо нічога ня ўмею... А дзе ты вучыўся? Я вучыўся на памыйніцы... Якое ў цябе аўто? Я да таго ўбогі, што ў мяне няма нават ровара... Ты чытаў Юнга? Не, я да таго тупы, што наогул зь цяжкасьцю чытаю... Табе падабаецца фрыкасэ і кюрасао? Не, я ем ролтан і запіваю вадой з крана... Ты быў у Амстэрдаме? Не, я далей гастранома зроду не выбіраўся... І тады яны губляюць цікавасьць і сыходзяць, а я яшчэ на адзін крок набліжаюся да канчальнага шчасьця і да Творцы. Вы думаеце, Творца вялікі і бліскучы? Не, дзеткі, Творца мізэрны.