Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

– Што, паскуда? – казаў мне мой праграмар. – Дастукалася?

Яму было даспадобы зьвяртацца да мяне ў жаночым родзе. Ён штурхаў мяне каленкай пад рэбры, і мае далікатныя вантробы адгукаліся глухім вохам. Што значыць паскуда? Да чаго я дастукаўся? Ён прыносіў мне кардонавую скрыню з абутковымі прыладамі – рознымі шчоткамі, слоічкамі, цюбікамі, аксамітнымі анучкамі – і піхаў у яе тварам.

– Бачыш? Бачыш?

Спачатку я ня бачыў розьніцы паміж ваксай і гуталінам, і за гэта ён «рабіў мне сьліву», заціскаючы між двума пальцамі нос і неміласэрна выкручваючы. Схіліўшы галаву, я старанна начышчаў і паліраваў ягоныя лакавыя вастраносыя туфлі, дамагаючыся чорна-вясёлкавага пераліву на выгібах, але ён ані разу мяне не пахваліў, і толькі зьдзекаваўся, рэзка выторгваючы нагу, каб я паваліўся.

– Курвяня бязглуздая!

Час ад часу ён страшыў, што перапіша мяне зь пі-эйч-пі на джава-скрыпт, але я не палохаўся, бо не разумеў. У яго былі шырокія лілова-сінія вусны, быццам зьмёрзлыя, і маленькі трохкутны носік з кранальнымі шэрымі валасінкамі ўсярэдзіне, на якіх падчас сядзелі кропелькі. Пальцы ў яго былі маршчыністыя, пляскатыя, з лускавінкамі сухое скуркі вакол пазногцяў.

– Пачакай жа! Я цябе правучу!

Ён пазяхаў. Ён даваў мне тупы кансэрвавы нож і прымушаў адчыняць яму бляшанкі са згушчаным малаком і заплюшчваць зубчыкі, каб ён не параніўся. Пакуль я хадзіў па сайтах, рэклямуючы рашчынную локшыну, ён ласаваўся згушчонкай, чэрпаючы яе адмысловай кававай лыжачкай, зусім маленькай, каб доўжыць асалоду. Даеўшы згушчонку, ён вадзіў пальцам па сьценках бляшанкі, зьбіраючы рэшткі, і мне не заставалася зусім нічога.

– З гэтага часу цябе клічуць Ролтан-бой! Зразумела?

Дрыжучы з голаду, я наліваў у апусьцелую бляшанку цёплае вады, і яна ледзь бялела. Вагаючы нагой, ён назіраў, як я п'ю. Адрабляючы падачку, я цыраваў ягоныя сырыя шкарпэткі – ён сьцьвярджаў, што трэба спачатку цыраваць, а потым мыць, так крапчэй – і да крыві калоўся крывой іголкай. Убачыўшы кроў, ён ажыўляўся, хапаў мяне за руку, выцягваў і з запалам чакаў, пакуль крывінка капне.

– Нягеглік нікчэмны! Нават крыві ў табе няма. Ідзі!

Лежучы на халодным кафлі, побач зь венікам і шуфлікам, я з сумам успамінаў уцехі бацькавай хаты. Каб адпомсьціць майму праграмару, я адкалупваў кавалачкі чорнае фарбы з шуфліка, агаляючы шэры мэтал – хай заржавее! Венік мне падабаўся, і я прысоўваўся да яго бліжэй: ён пахнуў травой і дрэвам, садам і домам, татавым пінжаком, мамінай кофтай.

Калі я быў зусім маленькі, я марыў вырасьці і зрабіцца паэтам. Я пісаў вершы і ўпотай ад брацікаў прыносіў іх маме, а яна чытала і хваліла: вельмі добра! Але аднойчы я раптам засумняваўся – ці можа яна сказаць, што верш дрэнны? Яна ж мама! На гэтае меркаваньне яна засьмяялася, падліла сабе трохі марціні і пасадзіла мяне побач на ложак.

– Паслухай казку, Ролю, – яна лашчыла мяне па валасах. – Жыў-быў адзін хлопчык, які марыў вырасьці і зрабіцца кампазытарам. Ён пісаў песьні і прыносіў іх маме, а мама слухала і хваліла: вельмі добра! Але аднойчы ён раптам засумняваўся – ці можа мама сказаць, што песьня дрэнная? Пайшоў ён да сяброў, прасьпяваў ім песьню, і сябры таксама ўхвалілі: вельмі добра! І нават пачалі напяваць яе й падыгрываць на гітары. Але хлопчык яшчэ горай засумняваўся – а раптам яны толькі дзеля ветлівасьці ўхвалілі? Сапсаваўся ягоны настрой, і праляжаў ён цэлы тыдзень на канапе. І раптам чуе – па радыё гучыць ягоная песьня, і дыктар з павагаю называе ягонае імя. Хлопчык зь нечаканасьці так і сеў на канапе! Але потым ізноў лёг – падумаеш, эстрадную песеньку напоркаў, па радыё круцяць пад саксафонік, ці вялікае гэта дасягненьне... Вось калі б прыкладам я сур'ёзную п'есу для вялікага акадэмічнага сымфанічнага аркестру склаў – тады б запраўды... Месяц ляжаў хлопчык, два ляжаў, а потым бачыць па тэлевізары: абвяшчаюць са сцэны канцэртнае залі ягонае імя, і аркестар іграе ягоную песьню. Хлопчык нават пакрывіўся з прыкрасьці – да чаго ж дакаціліся гэтыя аркестры! І Аббу, і Куін, і хутка ўвогуле гоп-стоп пачнуць іграць. Зрабіў хлопчык выснову, што важны ня факт выкананьня аркестрам, а культуралягічнае прызнаньне... а песьня мая ўсё ж дрэнь. І працягнуў ляжаць, варочацца й хмурыцца. Тым часам яму пачалі прыходзіць пасылкі: і манаграфіі ад вядучых мастацтвазнаўцаў пра ягонае глыбокае майстэрства, і калекцыі дыскаў ад знакамітых дырыжораў з запісамі ягонае песьні, і артыкулы з сур'ёзных часопісаў – і ўсюль ягоную песьню мянуюць ня йначай як пранізьліва геніяльнай. Але хлопчык толькі моршчыўся ды коўдру нацягваў – уся гэтая слава пустая й часовая... у стагодзьдзях застануцца Бах і Глінка, а мяне праз год забудуць... песенька благенькая. Пакутаваў-пакутаваў хлопчык, дый так усё жыцьцё й прапакутаваў, так і памёр на канапе. І пацяклі гады ды стагодзьдзі, эпохі ды эоны... Але на гэтым гісторыя ня скончылася! Аднойчы шум! крэк! бляск яскравы! Разлупіў хлопчык вочы і бачыць: Страшэнны Суд пачаўся і Другое Прышэсьце. Дрыжыць зямля, вывяргаюцца вулканы, паўстаюць мерцьвякі з долаў, і неба зьзяе асьляпляльна! І ляцяць зь неба Архангелы ды ў трубы трубяць, але ня проста дудзяць, а тую самую ягоную песьню граюць з асаблівай урачыстасьцю. Ня Бахаву й ня Глінкаву, на дзіва. Вось тады нарэшце хлопчык крыху падбадзёрыўся, пацёр далонькі і мовіў: хай яго... нядрэнную песьню я ўсё ж такі склаў!