Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

Праз падобныя развагі бутэрброды захрасалі ў горле. На шчасьце, а гэтай гадзіне звычайна прыходзіла мама і забірала нас дадому. Яна мела вельмі ясныя погляды на літаратуру і заўсёды хутка рассоўвала ўсё па месцах. Г. Мэлвілам яна пагарджала: замест таго, каб захапляцца жанчынамі, ён захапляецца кітамі! Гэта была ейная галоўная прэтэнзія. Але потым яна дадавала: удумайцеся! Захапляючыся кітамі, ён лупіць шкуру, трыбушыць, удыхае водар вантробаў і, сарамліва атуліўшыся за грот-мачтай, густуе сьвежы тлушч. Вам гэта нічога не нагадвае?.. Папа рагатаў, а дырэктар не адважваўся пярэчыць, ён толькі зьлёгку матлашыў нам валасы на разьвітаньне, прыгаворваючы якую-небудзь ласкавую бязглузьдзіцу: любіш Пэтрарку, любі і Рэмарка.

Аднойчы ўвесну, бліжэй да канца красавіка, мы заўважылі ў глыбіні панадворку на паўночны захад ад нас нейкае няўлоўнае варушэньне. Гэтая сядзіба пуставала больш за паўгода, і мы з брацікамі ўжо стаміліся чакаць новага суседа. Мы хуценька прыпалі да плота з усёй магчымай пільнасьцю, але доўга нічога ня бачылі, апроч счарнелых гурбаў і вільготных галінак агрэсту. І калі б ня мэтад мастакоў-паштаўнікоў – разьбіць прастору на квадрацікі і падрабязна разгледзець кожны – мы б так яго і не знайшлі. Ён сядзеў на тоўстым цурбане, прываліўшыся да сьцірты дроваў, і ціхамірна жмурыўся на сонейка. Ватоўку ён наставіў парусам, каб ветрык веяў за пазухі, але не прадзімаў; локвіцы трымаў на каленях, і далоні зьвісалі строма, быццам каменна-цяжкія. Здавалася, суседу прыносіў незвычайнае задавальненьне кожны ўздых – так задаволена пасьміхаўся ён бледнымі вуснамі. Мы прапанавалі яму халвы, але ён толькі слабка кіўнуў галавой.

– Я яшчэ не зусім акрыяў, дзеткі. Я пасьля пераезду дужа хварэў, а цяпер вось крыху ачуняў, падымаюся на ногі. Такое прыемнае акрыяньне...

Як жа мы зьдзівіліся, калі выйшаўшы на вуліцу ноччу – а мы заўсёды выходзілі ноччу, каб пераканацца ў тым ці ў іншым – мы ўбачылі суседа, які ляжаў на гурбе, у адной толькі сподняй кашулі.

– Хутка цёпла стане, дзеткі, трэба лавіць момант. Я знарок захворваю, каб потым папраўляцца – дзіўнае адчуваньне...

Ён прабавіў у ложку яшчэ некалькі дзён, і хутка ізноў смакаваў асалоду акрыяньня, седзячы ў імлявасьці ля сьцірты і назіраючы за павольнымі аблокамі ў вышыні. Увогуле прастуджвацца я ня вельмі люблю, казаў ён, аддаю перавагу атручваньням: пасьля атруты асаблівая пяшчота і ўмытасьць сьвету, чароўная стомленасьць. Мы прынесьлі яму абутковага клею і адбельвальніку, і ён неахвотна паеў, дзеля ветлівасьці. Да хіміі ён быў абыякавы, яму больш падабаліся расьлінныя атручваньні – густыя настоі з разнастайных багуноў і баршчэўнікаў, на галодны страўнік. Часам для разнастайнасьці ён рэзаўся ножыкам, каб потым летуценна чухацца і зьдзіраць корачкі, часам націраў мазалі ці да салодкага болю перанапружваў цягліцы. Дома ён хадзіў у цяльняшцы і трыко, і ў яго было нечакана звычайна – рэпрадукцыі, радыё, газавая пліта. Звычайную ежу ён таксама еў, напрыклад макароны, але са стрыманасьцю і зьнежывеласьцю ў вачох, зрэдку паводзячы брывом. Спачатку мы турбаваліся, што сусед можа не разьлічыць сілы і дачасна паляцець у вырай, але паступова супакоіліся – натхненьне ні разу не падвяло яго, і ён, па чуткам, бесклапотна цешыў сябе да глыбокае старасьці.

Калі мы з брацікамі перайшлі ў наступную клясу, дырэктар сабраў нас каля аранжарэі і ўрачыста абвясьціў пра пачатак новага курсу батанікі. Узьвесяліўшыся, мы загаманілі, заштурхаліся локцямі – бо вельмі любілі розныя расьліны, асабліва брокалі – але Хуліё нахмурыўся і, узвысіўшы голас, заявіў прама ў твар дырэктару:

– Чаму вы вучыце нас нязначнаму, а значнаму ня вучыце?

– Што ж па-твойму значна, дзіця?

– Каханьне! – адказваў Хуліё зь вялікай упэўненасьцю.

Мы былі ўражаныя братам і ўзрадаваліся. Дырэктар таксама ўзрадаваўся: ён абняў Хуліё, усхваліў яго і падарыў касьцяны грабеньчык з тонкімі разьбянымі сузор'ямі. Не сыходзячы зь месца, дырэктар адмяніў усякую батаніку і паслаў запыт у міністэрства на годнага настаўніка каханьня.

У міністэрстве нас зразумелі спачатку занадта прамалінейна і даслалі гарачага брунэта з затуманеным позіркам, у беласьнежнай кашулі, расшпіленай да самага жывата. Ён пагладжваў сябе па загарэлых грудзях, гуляў колцам у правым смочку, і раз-пораз нахіляўся да нашых вушэй, нібы жадаючы нешта шапнуць, але не шаптаў, а лізаўся, зьвіліста і казытліва. Менавіта ў лізаньні і заключалася асноўная ягоная ідэя: толькі з асалодай аблізаўшы, можна сапраўды пакахаць. Успомніце пацалункі, успомніце самыя патаемныя пяшчоты? Хіба ж не? Мы ахвотна лізаліся на занятках, але ўвогуле паставіліся да брунэта скептычна, і неўзабаве яму ў дапамогу зьявіўся другі настаўнік.