Карсан Маккалерс - Балада пра сумнае кафэ

Чатыры разы за ўсё сваё дваццацігадовае жыццё салдат рабіў не пад прымусам і тое, што яму хацелася. Кожнаму з гэтых чатырох учынкаў папярэднічаў дзіўны стан трансу. Першы такі ўчынак — купля каровы. Калі Уільямсу было толькі семнаццаць год, ён здолеў зарабіць сотню долараў, ходзячы за плугам і працуючы на бавоўнавых плантацыях. За гэтыя грошы ён купіў карову і назваў яе Рубінай. У бацькавай гаспадарцы, дзе з жывёлы быў адзін мул, карова была не патрэбная. Яны не мелі права прадаваць малако: дзяржаўная інспекцыя забракавала б саматужна прыстасаваную пад хлеў будыніну, іхняй жа малалікай сям’і малака, што надойвалі ад каровы, было зашмат. Звычайна зімовым ранкам хлопец уставаў на досвітку і ішоў з ліхтаром у хлеў. Уткнуўшыся лбом у цёплы бок каровы, ён пачынаў яе даіць, падбадзёрваючы ласкавым шэптам. Потым ён зачэрпваў пеністае малако ў прыгаршчы проста з вядра і паволі піў яго доўгімі глыткамі.

Другі такі ўчынак — нечаканая і палкая заява пра веру ў бога. Звычайна Уільямс ціха сядзеў на адной з апошніх лавак у царкве Святасці, дзе ў нядзелю яго бацька выступаў з пропаведзямі. Але аднойчы ў час вячэрняй службы ён раптам ускочыў на памост. З дзікім лямантам ён пачаў крычаць нешта незразумелае, звяртаючыся да бога, і ўпаў у канвульсіях на падлогу. Потым цэлы тыдзень ён быў у поўнай апатыі, і яго ўжо ніколі больш не ахоплівалі такія парывы.

Трэці ўчынак — злачынства, зробленае і ўтоенае ім. I, нарэшце, чацвёрты ўчынак — добраахвотнае паступленне на вайековую службу.

Кожны з гэтых учынкаў быў нечаканы, без ніякага планавання. I ўсё ж неяк падсвядома Уільямс быў падрыхтаваны да іх. Напрыклад, якраз перад тым, як купіць карову, ён доўга стаяў, утаропіўшыся ў нешта перад сабою, і потым вычысціў прыбудову да гумна, у якой яны складалі ўсялякую непатрэбшчыну, і калі прывёў карову, месца ёй было ўжо гатова. Гэткім жа чынам ён уладкаваў усе свае дробныя справы перад тым, як паступіць на вайсковую службу. Але таго, што ён збіраецца купіць карову, ён не ведаў, пакуль не аддаў грошы і не ўзяў у руку вяроўку. I толькі тады, калі пераступіў парог вярбовачнага пункта, няясныя ўяўленні, што ўзнікалі ў яго галаве, акрэсліліся ў думку, і ён нарэшце ўсвядоміў, што будзе салдатам.

Амаль два тыдні радавы Уільямс вёў тайную «разведку» капітанавага дома. Ён вывучаў звычкі яго жыхароў. Служанка звычайна клалася спаць у дзесяць гадзін. Калі місіс Пендэртан была вечарам дома, яна падымалася на другі паверх каля адзінаццаці гадзін і тушыла святло.

Капітан, як правіла, працаваў з паловы адзінаццатай да дзвюх гадзін ночы.

У дванаццатую ноч салдат ішоў праз лес нават яшчэ павальней, як звычайна. Ён яшчэ здалёк убачыў, што ў доме гарыць святло. У небе ярка свяціў белы месяц, і начное паветра было халоднае і серабрыстае. Салдата лёгка можна было заўважыць, калі ён выйшаў з лесу і пакраўся да газона. У правай руцэ ён трымаў сцізорык, на нагах замест грубых салдацкіх чаравікаў былі спартыўныя тапкі. З залы даляталі галасы. Салдат падышоў да акна.

— Ну, урэж, Морыс,— чуўся голас Леаноры Пендэртан.— Пакажы клас.

Маёр Лэнгдан і капітанава жонка гулялі ў «ачко». Стаўкі былі вартыя свечак, а сістэма разліку — вельмі простая. Калі маёр выйграе ўсе фішкі, ён атрымае на цэлы тыдзень Жарптаха; калі ж выйграе іх Леанора, то яна будзе мець бутэльку любімага віскі. За апошнюю гадзіну маёр згроб сабе большасць фішак.

Яго прыгожы твар ружавеў ад водсвету агню ў каміне, а абцас чаравіка адбіваў аб падлогу такт ваеннага маршу. У той вечар на ім была вайсковая форма. Масіўныя плечы маёра абвіслі, і ён быў лагодны. Толькі калі ён кідаў позірк на жонку, у яго бялявых вачах адчувалася няёмкасць і ўмольнасць. Насупраць яго Леанора з сур’ёзным выглядам намагалася з усёй сілы пад сталом скласці на пальцах чатырнаццаць і сем. Нарэшце яна палажыла карты на стол.

— Ну, што, прайграла?

— Не, мая дарагая,— сказаў маёр.— Акурат дваццаць адно. Ачко.

Капітан Пендэртан і місіс Лэнгдан сядзелі каля каміна. Абаім было зусім няўтульна. У той вечар яны паводзілі сябе нервова і з панурай ажыўленасцю гаварылі пра садоўніцтва. Для нервовасці было дастаткова падстаў. Апошнія дні маёр быў зусім не падобны да таго вальяжнага малайца, якім ён быў раней. Нават Леанора і тая няясна адчувала агульную прыгнечанасць. Адной з прычын гэтага была дзіўная і трагічная падзея, што адбылася некалькі месяцаў назад і ўдзельнікамі якой былі ўсё чацвёра. Вось гэтак жа яны сядзелі разам аднойчы позна вечарам, калі раптам місіс Лэнгдан, у якой была высокая тэмпература, выйшла з пакоя і пабегла да свайго дома. Маёр, асалавелы ад віскі, не адразу пайшоў за ёй. Праз нейкі час слуга-філіпінец Лэнгданаў Анаклета з лямантам убег у пакой з такім жахам у вачах, што яны, не гаворачы ні слова, падаліся за ім. Калі яны знайшлі місіс Лэнгдан, тая была непрытомная. Яна адрэзала сабе садовымі нажніцамі саскі грудзей.