Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

Валодзя нават сцвярджаў, нібыта афарбоўка бабра ў асноўным залежыць ад якасці й хімічнага саставу вады. Трэба ж, падзяліў баброў на балотных — рыжых, так званых канадскіх, і на рачных — чорных, еўрапейскіх. Атрымлівалася, быццам сама прырода паклапацілася за бабра: чорны — амаль нябачны ў рачной, чыстай вадзе, рыжы — па колеру блізкі да балот-най, настоенай на торфе. Зрэшты, ён жа, Валодзя, ужо на другі дзень пасля таго, як быў залічаны ў штатныя работнікі базы, спрабаваў пераканаць Малініна ў тым, каб паіць баброў не калодзежнай сцюдзёнкай, а браць з Сожа ваду, у якой, лічыў будучы заолаг, арганічных рэчываў, карысных для бабра, значна больш. Малінін і блізка не ўсумніўся ў арганічных рэчывах: так, іх багата ў рацэ, аднак жа стае там і хімічных канцэрагенаў — Сож парадкам забруджаны ўсялякімі адходамі прамысловага Крычава дый Чэрыкава таксама.

— Вада з прамысловымі сцёкамі ўздзейнічае не столькі на колер, як на якасць бабровага футра — ад брудзі яно хутка лямчыцца, каржэе і, несумненна, выдае непрыгожым, — слушна даводзіў Малінін. — Нехлямяжы бабёр, калі й не хворы, дык надта блашывы, худы. I нас гэтакі экзэмпляр, разумеецца, задаволіць не можа.

— Выходзіць, бабры таксама хварэюць? — спытаў заклапо-чана бацька.

— Жывучы на волі, хварэюць рэдка. — Малінін нарыхтаваўся закурыць: дастаў з кішэні цыгарэты, запалкі. — Пры ўмове, што ім не шкодзіць чалавек: не атручвае вадаём і навакольную расліннасць, не страляе і не ставіць на бабровых сцежках наструненыя капканы. — Узрушыўся. — Я што заўважыў тут: людзі бязбожна сякуць на дровы й для ўсякіх там кашоў-пляцёнак берагавы лазняк. I ніхто за гэта нікога не штрафуе. А па-мойму, за адзін знішчаны прыбярэжны парастак лазы трэба наказваць гэтак жа, як і за спілаваную сасну.

— З чаго ж тады карзіны плясці? — Бацька глядзеў на Малініна, як на дзівака. — У нас тут дазволена лазовую кару сушыць і здаваць... Жывыя грошы.

— Лазовыя шаты прырэчных лугоў — бабровая вотчына! — У Малініна знаёма заторгаліся губы й нос. — Што ж атрымліваецца? Мы, людзі, свядома глумім кармавыя запасы баброў, так?.. Свядома! Таму і рэдкі гэты звер, таму і выміраючы. Якія ж мы гаспадары?!. — I — да бацькі: — Няўжо табе, Андрэевіч, карзіна мілей за бабра? Хм, лазняк прыносіць грошы... Не чакаў.

— Дык жа, Аляксандравіч, мне і карзіна трэба!

— Далася яна табе, карзіна!.. Я хіба супраць? Пляціце гэтыя свае кашы-карзіны, хоць і на продаж, але ж, чорт пабяры, умейце быць гаспадарамі на зямлі, а не бяздумны жыўцамі!.. Паслухай-ка, Андрэевіч, паслухай, — гарачыўся Малінін. — У той жа Амерыцы паблізу рэчак і азёраў, дзе жывуць бабры, на адлегласці ста метраў нават трава не выкошваецца, не тое што лазняк сякуць. А ў нас?.. Ат, — махнуў ён рукой, апанурыўся.

— Скажы, Аляксандравіч: смажаніна з бабра смачная? — Пецька, аматар добра паесці, клапаціўся, як відаць, перш-наперш за свой страўнік.

— Не каштаваў, — ціха буркнуў Малінін. I — памяркоўна, ужо наўздзіў спакойна: — Вядома, што царкоўнікі спакон веку лічылі бабра адной з разнавіднасцей рыб і ў пост бабровае мяса елі, канешне, напоўніцу. Дабытчыкам баброў для духавенства выдаваліся спецыяльныя ліцэнзіі-граматы, дзе ўказвалася, што ім сам Бог дазваляе забіваць рыбнага звера. Але варта было каму іншаму трапіць з такой каштоўнай дабычай у рукі служкам закону, небараку без суда ссылалі на катаргу або, калі падыходзіў узрост, здавалі ў салдаты. Царкоўнікі з вырабленага бабровага футра шылі жаночыя і мужчынскія шапкі, каўняры, шубы. Праўда, шубы атрымліваліся даволі цяжкія, і апраналі іх звычайна падчас зімовых выездаў у санях.

— Яно і мне, шафёру «Заацэнтра», такая шуба, думаю, не зашкодзіла б. Аднак я — чалавек бязбожны, і мушу прызнацца вам, хлопцы: задаволюся шапкай з бабра ды каўняром. Так сказаць, прашу гэта ўлічыць і помніць. — Пецька надзіва шчыры ў сваіх жаданнях і нязвычна адкрыты ў думках. — Я спадзяюся, Аляксандравіч, на цябе — ты ж паабяцаў. А так — нявырушна мне толькі за камандзіровачныя і зарплату мудохацца тут, пуп надрываць, цягаючы клеткі з гэтымі малахольнымі грызунамі. Я, можа, баюся іх, баюся!

Малінін спадылба зіркнуў на Пецьку, але тут жа ўсміхнуўся і папіхнуў яго ў плячук, сказаў да ўсіх нас:

— Вы толькі гляньце — перад вамі самы што ні ёсць патэнцыяльны браканьер, а корчыць з сябе — падумаць страшна! — Яўгенія Анегіна: каўнер яму бабровы падавай! I гэта яшчэ не ўсё, — трубна рагатнуў і зноў даў Пецьку таўхаля. — Наш гурман, ён жа — Пётра Іванавіч Хвост, прагне закусіць шашлыком з бабраціны!