Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

— Райка пісьмо прынесла? — выйшла з гарода маці.

— Пісьмо... Ад Міхалькова, — сказаў я.

— Дык што ж ты схаваў яго?.. Чытай.

Прыкрая завядзёнка — зазіраць у чужыя пісьмы, але я мусіў чытаць:

«Герасім Андрэевіч, добры дзень!

Не даехаў я да цябе на гэтым тыдні... Звярнулі з шашы, дабраліся з горам напалову да Забітаўкі, а там і загрузлі. Дарогу здорава расквасілі вясновыя дажджы. Мусіць, на трактары й можна праехаць у твой Ходараў. На жаль, у нас быў не трактар, а паўтаратонка. Мы ў ахвоту набуксаваліся дый павярнулі на магістраль — падубічылі ў Чэрыкаў.

А да цябе ёсць у мяне, як паляўнічага начальніка, важная справа. Дзеля чаго ў Ходараў браўся?.. Наўрад ці здагадаешся, Андрэевіч, з кім я тут увесь тыдзень калясіў. Дык слухай: гэтым летам — разумееш? — баброў будзем лавіць! Не здзіўляйся, але іменна цябе прашу падумаць, якім чынам можна жывым зачураць бабра (нейкую, мусіць, лавушку давядзецца рабіць?). Прыехаў ажно з Масквы прадстаўнік Заалагічнай канторы Галоўнага кіраўніцтва паляўнічай гаспадаркі Малінін Кірыла Аляксандравіч. Ён у гэтай самай канторы загадвае аддзелам нарыхтовак і збыту. Кантора забяспечвае дзікімі звярамі й птушкамі ўсе айчынныя звярынцы, заалагічныя сады й паркі, ды шэраг іншых устаноў... А прыехаў да нас Малінін, каб арганізаваць, а потым і ўзначаліць работы па рэакліматызацыі баброў, якіх мы (уяўляеш ?) і будзем лавіць. Як, Андрэевіч, радасныя навіны?!

Малінін цяпер у Мінску — узгадняе з рэспубліканскім начальствам месца адлову баброў. Павёз ён таксама і спіс мясцовых паляўнічых, якіх мы тут з ім падабралі для гэтай работы. Уключыў я і цябе ў той спіс. Так што — рыхтуйся, будзеш брыгадзірам. Табе прызначаны ўчастак з Проняй і блізкімі да яе балотамі-азёрамі.

Адлоў пачнецца з 15 ліпеня. К гэтаму часу ты падрыхтуй лодку і бабралавецкія снасці. Папярэдне не забудзь прайсціся паўз Проню і азёры, добранька абследуй пасяленні баброў, а заадно прыкінь, колькі іх там жыве... Глядзі толькі, не ўздумай адмаўляцца.

Герасім, я ўпэўнены, што ты прымаеш гэтую прапанову, занятак па сіле, адужаеш. Бяры сабе ў памагатыя сына свайго. Але, праўда, патурбуйся, каб і ў яго быў паляўнічы білет, іначай не дапусцяць да работы. Вось і ўсё. Будзеш у Слаўгарадзе — заходзь. Міхалькоў».

Такое пісьмо, канешне ж, трэба хутчэй несці бацьку. Прапанове Міхалькова ён яшчэ як абрадуецца!

— Міхалькова быдта чарвяк які точыць — хоча бацьку твайго, мамуку гэтага, папіхайлу, уперці ў свае аглоблі, — затрывожылася маці. — Не хапала шчэ, каб у багну дзе ўваліўся, гойсаючы па балотах ды азёрах... I што яны сабе думаюць — баброў жа няможна лавіць, навошта грэх на душу браць?!. Няма чаго яму, інваліду, зрывацца ў свет. А ўздрэнчыцца слугой у Міхалькова стаць — не сысці мне саццюда! — кіну-рыну ўсё і пальцам не пашавялю, нічагенька не стану рабіць па гаспадарцы...

Міхалькова я ведаў даўно, і нават колькі разоў бачыў на свае вочы. На пасадзе старшыні раённага таварыства паляўнічых і рыбаловаў ён ужо ці не трэці год. З намі знаецца з даваеннага часу, калі яшчэ Слаўгарад называўся Прапойскам, і бацька мой рабіў там пажарнікам. Неяк заязджаў, помню, і гэтай зімой да нас — рыхтаваў аблаву на ваўкоў. Дзве ночы спаў на печы — застудзіўся, шкіпінарам спіну і грудзі расціралі. З-за гэтай яго застуды ваўкоў тады не ўлучылі абкласці ў нашым лесе — уцяклі ажно за Сож, і там іх, васьмёра, высачылі толькі праз тыдзень.

Калі я заявіўся на ферму, бацька калоў дровы. Ён сабраўся прагрэць вартоўню, а заадно і ваду ў катле ўскіпяціць — для ранішняга пойла цялятам. Пісьмо не стаў чытаць, адно мімаходзь глянуў на канверт.

— Хм... Міхалькоў азваўся. Што ж, пачытаем. Схаджу ў пуню, пагляджу, як там, — зноў, можа, дрэнная прывязь і каровы лэхаюць туды-сюды, ворсаючы рагамі адна адну. Упарадзі тут, пакуль вярнуся, дровы, — і пайшоў.

Я ўзяўся даколваць сасновыя цельпушкі...

Вярнуўся бацька недзе праз паўгадзіны. Абцёр аб парог падэшвы гумовых ботаў, прычыніў дзверы, каб не адбіла ветрам, пратупаў да бачка з вадой і адкруціў кранік. Падставіўшы пад слабы струменьчык рот, стаў піць. Потым зняў шапку з чорным скураным верхам, падклаў пад калена і, зірнуўшы на дровы, якіх нарыхтаваў я даволі-такі шмат — прынёс да печкі і склаў грудком, як дома, — заключыў:

— О-о, назаўтра шчэ застанецца... — Палез рукою за печку— дастаў прыхаваны смольны ашчэпак, пакалоў на дробныя аскабалкі. — З такою падтопай дровы ўраз загарацца! — Узвёўшы з абярэмца паленін «зрубчык», паклаў пад яго смольны друз, затым ускінуў споверх яшчэ колькі плашакоў таўсцейшых. Сукаста-нязграбны цельпушок, той самы, якому я не даў рады, затрымаў у руцэ. — Э-эх ты, дрывасек. Трэба ж было во тут цяпнуць, між сучкоў. Бяроза — тая шчопкая. А сасновую сукардычыну адным махам не расшчэпіш... Ат, вялікі клопат, згарыць, — адклаў паленца ўбок, дастаў з нагруднай кішэні запальніцу, чыркнуў — і кнот адразу загарэўся. Падпаліў смалякі. — Каторы раз прашу Пугацёнка, каб памяняў ланцугі. А ён, як і не загадчык фермы, як і не яго гэта абавязак, усё мудрыць-выгадвае: скруціць дроцікам звёны, сцісне абцугамі дый зноў чапляе на шыю карове. Тая аж задыхаецца — каротак ланцуг, круціць галавой, пакуль і не парве. А тады й давай гізаваць па ўсёй пуні. Ганяйся за ёй, лаві, пройду рагатую... Буржуйка адарвалася. У яе ж рогі, што вілы, так і глядзі бок прасодзіць. — Пачаў рабіць самакрутку. — Давай, чытай пісьмо... Што ўжо ён там прыдумаў? Можа, на канферэнцыю якую выклікае.