Змітрок Бядуля - Сярэбраная табакерка

Скамарохі згадзіліся з думкамі Дзіда-дзеда. Потым яны па плану лёгка знайшлі падзямелле, спусціліся ўніз і трапілі на аптэкара Савіцкага, які ляжаў акамянелы на саломе і быў прыкуты да сцяны ланцугом.

Цар скамарохаў быў такі вясёлы, што і тут не мог абыходзіцца без прадстаўленняў.

Скамарохі распілілі на некалькі частак жалезны ланцуг аптэкара Савіцкага і кінулі кавалкі з такой сілай, што доўга з усіх бакоў чуваць былі водгукі прыкрага звону. Потым цар скамарохаў загадаў апрануцца ўсім ва ўсё белае і кожнаму з іх даў запаленую свечку ў рукі. Сам ён сеў насупроць спячага Савіцкага і зайграў на ліры.

Ад цудоўнай ігры цара скамарохаў усім здавалася, што над іх галовамі не каменнае скляпенне, а сіняе неба з яркім сонцам. А навокал — жытняе поле, і птушкі спяваюць, і журчаць ручаі.

У сэрцы кожнага расла такая радасць, якой ніхто ніколі раней не меў. Цар скамарохаў падаў парашок супроць сну Юрку Дратве, а сам яшчэ лепш зайграў.

Што ён граў? Дайце ўспомніць. Эге! Ён граў «мяцеліцу» — нашу слаўную «мяцеліцу». Скамарохі паставілі свечкі на стол і пусціліся танцаваць.

Юрка тым часам падсунуў пад нос аптэкара Савіцкага парашок. Праз хвіліну твар Савіцкага паружавеў. Уздрыгнуўся Савіцкі з галавы да ног, расплюшчыў вочы і сеў. Ён пачаў прыслухоўвацца да музыкі і азірацца на танцуючых, на цара скамарохаў, на Саўку, на Люсеньку, на Юрку Дратву.

Яго вочы былі здзіўленыя. Ён азіраўся ва ўсе бакі ды ўсё ж такі не ведаў, на якім ён свеце. Юрка Дратва далікатна ўзяў яго за локаць і запытаўся:

— Савіцкі, ты мяне пазнаеш? Савіцкі маўчаў.

— Савіцкі, ты яшчэ спіш?! — здзівіўся Юрка і пачаў яго тармашыць з усіх сіл.

— Юрка, гэта ты? — урэшце прагаварыў Савіцкі.

— Гэта я! Гэта я! Той самы Юрка Дратва, якому ты даў парашкі тараканам на сон.

— Ты зусім на пастарэў...— здзівіўся Савіцкі.— Я праспаў сто год, а ты выглядаеш, як сто год таму назад. Нават барада не падрасла.

— Не сто год, а ўсяго каля трох год, дарагі сусед,— сказаў Юрка Дратва.

— А я ж прыняў сонны парашок на сто год,— сказаў Савіцкі ўстрывожана.— Няўжо парашок быў нядобры?

— Не трэба непакоіцца. Парашок быў добры, але мы вас разбудзілі, пане Савіцкі! — сказаў цар скамарохаў.

— Як жа вы мяне разбудзілі?

— Парашком супроць сну.

— Дзе вы яго дасталі? — зацікавіўся Савіцкі.

— У даўганосага.

Скамарохі дасталі са сваіх сумак віно і закускі. У час ежы Савіцкі апавядаў усё, што зрабіў з ім даўганосы. Цар скамарохаў у сваю чаргу расказаў Савіцкаму пра статуі ў каралеўстве Пінг-Понга. Калі Савіцкі даведаўся, што сам даўганосы заснуў, ён сказаў:

— Калі яму папала ў нос няпоўная доза парашка, ён можа прачнуцца ў любую хвіліну. Прыйдзецца з'ездзіць туды і ўсунуць яму ў ноздры стогадовы сон.

Цар скамарохаў падаў Савіцкаму рэцэпты, якія знайшліся ў кішэні даўганосага, і аптэкар іх спаліў на свечцы.

— Я іх ведаю на памяць,— сказаў ён.— Не трэба іх трымаць, каб не папалі ў варожыя рукі.

Скамарохі елі, пілі і весяліліся, і забылі пра ўсё на свеце. Не агледзеліся яны, як у падзямелле ўвайшла грамада ўзброеных людзей. Наперадзе ўсіх ішоў даўганосы ў адзенні папы рымскага пад імем Баніфацый першы. Аптэкар Савіцкі і скамарохі не так спалохаліся, як здзівіліся.

З даўганосым было некалькі сот узброеных людзей.

Нядоўга думаючы, Люсенька непрыкметна выцягнула з кішэні цара скамарохаў тыя некалькі парашкоў на сон, якія яшчэ асталіся. Яна падскочыла на Баніфацыя першага, усунула яму парашок у нос і сказала: «Спі дзесяць год!» Даўганосы зараз жа паваліўся і заснуў.

Дзіда-дзеда засмяяўся і сказаў:

— Так удалося, што верабей перамоглося!

Яшчэ некалькі разоў усе чулі тоненькі галасок Люсенькі:

— Спі дзесяць год! Спі дзесяць год! Спі дзесяць год!

Заснулі яшчэ некаторыя спадручныя даўганосага.

— Вязаць! Вязаць гэтых людзей! — крычаў нехта з папскага войска.— Тут між іх і Заяц з табакеркай! Лавіце яго і вяжыце!

Пачалася сумятня...

Дзед на хвіліну змоўк. Сонца пякло. Дзед з унукамі пайшлі пад цень двух старых дубоў, на галінах якіх забаўляліся вавёркі. Дзед пачаў апавядаць далей:

— Першай выскачыла з падзямелля Люсенька. Яна крыкнула ў самае неба: «Жаўранкі, птушкі родныя! Лятайце па ўсяму свету і склікайце бедных, гаротных людзей! Няхай з'явяцца сюды бараніць табакерку. Зайца акружылі благія людзі. Яны хочуць выпусціць Смерць на волю».

Паляцелі слаўныя жаўранкі склікаць народ. Тым часам пры сумятні ўдалося ўсім скамарохам, і Дзіда-дзеду, і аптэкару Савіцкаму выскачыць з падзямелля, захлопнуць дзверы і наваліць зверху каменне, каб папскае войска не магло вылезці адтуль..