Змітрок Бядуля - Сярэбраная табакерка

Усе слухалі разважанні паэта з вялікай увагай, без усялякага руху. Нават спалохаўся паэт: яму здалося, што іх усіх ахоплівае гэта страшная хвароба, што ўсе яны ператвараюцца ў статуі.

— Вы — што? — крыкнуў ён.— Таксама застываеце?!

Скамарохі ўскочылі са сваіх месц.

— Мы жывём! Мы рухаемся! Уцячэм адгэтуль! Так крычалі скамарохі ў адзін голас.

Тады маленькая Люсенька сказала:

— Як вам не сорамна? Не бойцеся! Я астаюся тут сама...

— Малайчына, Люсенька! — сказаў Дзіда-дзед.— Пайшоўшы ў бойку, не шкадуй хахла! Не пойдзем ад гэтуль, пакуль не дазнаемся, у чым справа. Будзем шукаць па кішэнях людзей. Можа, нешта такое знойдзем, што растлумачыць нам гэтае незразумелае з'явішча. Калі б Смерць апынулася на волі, мы ўсе адчулі б ранейшы дзікі страх. Глядзіце, наш леў нюхаецца з сабакамі...

Раптам Люсенька піскнула тоненькім галаском:

— Гэта страляў у іх даўганосы, якому дзядзя Юрка Дратва даў парашок ад тараканаў!

— Гіш ты! — здзівіўся Дзіда-дзед.— Не войтава дачка, а дарэчы гаворыць.

— Я здагадваюся! — крыкнуў Юрка Дратва.— Здагадваюся. Гэта штука даўганосага! Яго фокус! Я цяпер разумею, чаму прапаў аптэкар Савіцкі, пакінуўшы дома жонку і хлопчыка.

— А я зусім не ведаю, што аптэкар Савіцкі прапаў,— сказаў Дзіда-дзед.— Чаму ты, Юрачка, мне пра гэта раней не сказаў?

Юрка апраўдваўся:

— Што мне было гаварыць? Мала куды чалавек пайшоў. Пайшоў не гнаны, дык і вернецца не званы.

Пакуль яны так гаварылі, паэт пабег да статуі даўганосага, у кішэнях якога ён знайшоў невялічкую кніжачку-дзённік. У ёй даўганосы вапісваў усе падзеі свайго жыцця да апошняй хвіліны. Разам з кніжачкай ляжалі рэцэпты парашкоў на сон і супраць сну, таксама падробная карта падзямелля, дзе знаходзіўся аптэкар Савіцкі. Тут жа было некалькі парашкоў з надпісамі «Сон на дзесяць год» і «Супроць сну».

Паэт узяў парашок супроць сну і падумаў аб тым, на кім выпрабаваць сілу парашка.

Калі паэт, ці так званы цар скамарохаў, вярнуўся да сваёй кампаніі, ён сказаў:

— Зараз учыню цуд. Каго ажывіць з усёй гэтай каралеўскай кампаніі? Ці, можа, усіх ажывіць?

— Не жартуй! Кінь глупства плясці! — сказалі ўсе.

— Нікога не ажыўляць! — загадаў Дзіда-дзед. Што не ясі, у рот не нясі... Спі шаноўная пані Сарачынская, разам з усім тваім пышным дваром! А хто спіць, той не грэшыць і салодкія сны сніць.

Цар скамарохаў засмяяўся.

— Панюхайце! — сказаў ён.— Ад каралевы Лялі яшчэ пахне дзёгцем і белай ружай! Папрабуем сілу парашкоў хоць на Мопсіку...— і ён паднёс парашок супроць сну да носа цюціка.

Застылы Мопсік пачаў набываць прыкметы жыцця. Раптам ён адчыніў вочы і забрахаў зычным галаском:

— Гаў-гаў-гаў-гаў! Усе зарагаталі.

Тады цар скамарохаў дастаў парашок з надпісам «Сон на дзесяць год» і паднёс да носа Мопсіка. Цюцік сціх і зноў застыў. Усе здзівіліся.

— Ну, і парашкі! Ну, і парашочкі! Цар скамарохаў прачытаў уголас дзённік даўганосага і радасна сказаў:

— Вось матэрыял для новага прадстаўлення! Юрка Дратва нездаволена адклікнуўся:

— Дзеля сваіх матэрыялаў ты забываеш майго сябра Савіцкага, якому я заўсёды падмёткі падбіваў на боты з наймацнейшай падэшвы. Ты лепш ажыві яго хутчэй, калі ты такі майстар! Ды ты і сам майстар не вялікі, бо гэтыя парашкі прыдумаў аптэкар па маёй просьбе...

Ніхто не хацеў спрачацца з Юркам Дратвай. Усе думалі аб адным, каб зараз жа выправіцца ў тую краіну, дзе ў падзямеллі спіць аптэкар Савіцкі, і разбудзіць яго.

Дзед змоўк. А ўнукі крыкнулі так голасна, што іх маці спалохалася.

— Разбудзіць аптэкара Савіцкага!

— Чаго вы там? — запыталася маці.

— Трэба разбудзіць аптэкара Савіцкага!

— Якога Савіцкага?

— З Дзіда-дзедавай гісторыі.

— Пакуль што вы мяне, вашу маму, разбудзілі. А дзед разбалаваў вас рознымі аптэкарамі, Дзіда-дзедамі і даўганосымі. Лепш урокі вучыце.

— Сёння позна,— сказаў дзед,— будзіць аптэкара Савіцкага будзем заўтра ўвечары, калі паспеем. Цяпер ідзіце спаць. Думаю, што вам, дзеткі, парашок на сон не патрэбен. Вы так спіцё, што хоць з гармат страляй — не пачуеце...

Назаўтра ў школе між унукаў сядзеў адзін хлоп чык, які, слухаючы настаўніка, заснуў. Унук і ўнучка сказалі яму ціха ў вушы:

— Уставай, аптэкар Савіцкі! Хлопчык прачнуўся і тут жа сказаў:

— Хаця маё прозвішча Савіцкі, але я не аптэкар І прашу не перашкаджаць мне слухаць, што кажа наш Іван Мацвеевіч.

Хлопчык Савіцкі заўсёды ўмеў выкручвацца. Унукі шкадавалі, што разбудзілі яго, бо хлопчык шчыпаў іх і гаварыў: