Змітрок Бядуля - Сярэбраная табакерка

Аптэкар Савіцкі не плакаў. Ён дастаў з кішэні парашок на стогадовы сон, глынуў і адчуў у роце прыгорклы смак. Яму стала сцюдзёна. Ён пачаў дубець. Нібы ад вялікага марозу. Засыналі рукі, ногі. Сон плыў па яго крыві, нібы лёд. ...Маленькі Антоська выцягваў да яго ручкі і ўсміхаўся. «Ця-ця-ця-ця...» — гаварыў хлопчык. I сынок пачаў расплывацца ў густой цемры. Не. Гэта не хлопчык. Гэта ў небе жаўранак звініць: «ціў-ціў-ціў-ціў...» Аптэкар Савіцкі заснуў на сто год.

Цішыня...

Дзед змоўк. Унукі маўкліва хавалі вочы адно ад аднаго. Дзед нанюхаўся тытуню і сказаў:

— Вы ўжо навучыліся чытаць, мае ўнукі. Я нагаварыў вам нямала невядомых вам слоў. Птушкі па зернятках збіраюць і сытыя, а вы, дзеткі, па слоўку збірайце і будзеце мудрыя. Без прылады і волас з галавы не вырвеш. Я вам купіў прыладу для незразумелых слоў — слоўнічак у сіняй вокладцы.

Дзед вынес ім з каморкі слоўнік і навучыў знаходзіць незразумелыя словы. Потым ён звярнуўся да ўнукаў:

— Глядзіце, якое цёплае сонца! А ўсюды павуцінкі. На ліпах, на вязах і дубах цэлыя космы пажоўклых лісцяў — акурат кусткі першай сівізны ў барадзе чалавека.

Шануйце, дзеткі, сваю вясну, тады і ваша восень будзе сытая і сонечная. А восень ідзе шпаркімі крокамі, нібы добры конь пад добрую пугу. Пара, дзеткі, бульбачку выбіраць. Яна ў нас не менш цудадзейная за буракі аптэкара Савіцкага. Бульбяныя аладачкі з маслам, разбаўленым на гарачай скаварадзе, грэюць маё старое сэрца гарачымі далонямі. Такія аладачкі — мае найлепшыя прыяцелі. Канешне, пасля ўнукаў. Я для вас, родныя, сплёў два кошыкі на бульбу. Будзем на полі працаваць.

— А гісторыя Дзіда-дзеда?! — устрывожыліся ўнукі.

— Прыйдзецца адкласці на тыдзень, а мо нават і больш. Падрыхтуецца лепш апавядач, з большым смакам будзе слухаць слухач.

Пасля ўборкі бульбы пачалася малацьба. Унукі пайшлі ў школу, а дзед, напрацаваўшыся за дзень, увечары спаў. Дзед вызваліўся ад працы толькі тады, калі выпаў першы сняжок. Да вясны ён перабраўся на вялікую печ, і пад гуд калаўрота нявесткі ён апавядаў малым працяг гісторыі Дзіда-дзеда.

— Мы,— пачаў дзед,— пакінулі аптэкара Савіцкага ў падзямеллі, дзе ён быў прыкаваны кардыналам Баніфацыем на векі вечныя да сцяны. Аптэкар прыняў сонны парашок і заснуў на сто год. Вось табе і яго мясныя буракі ды ўсё іншае. Як гэта кажуць: сем год шапку шыў ды за адну раніцу згубіў.

— Я на месцы Савіцкага не згадзіўся б зрабіць кардыналу Баніфацыю сонных парашкоў,— сказаў унук,— Савіцкі не герой.

— Я тое самае кажу,— пацвердзіла ўнучка.

— Праўда,— сказаў дзед,— вельмі лёгка хітры кардынал выцерабіў у аптэкара дубняк і бярэзнік і адрэзаў яму крыллі так, што аптэкар ляцеў вышэй азярода і ўпаў у яму ніжэй гарода. Але справа ў тым, што кардынал абмануў аптэкара, сказаўшы, што соннымі парашкамі ён хоча ўсыпіць чорных рыцараў Смерці. Не будзем строга судзіць беднага Савіцкага, які пакінуў дома жонку і маленькага хлопчыка. Яго ўзяў на хітрыкі кардынал, які сам рыбку з'еў, а беднаму аптэкару і юшкі не пакінуў...

Баніфацый дабіўся свайго. Ён усыпіў Кія дзесятага і сам зрабіўся папай — Баніфацыем першым. Кія дзесятага ён кінуў у рэчку ў жалезнай труне і пусціў чутку, што за вялікія дабрачыннасці бог забраў на неба святога Кія. А ён, Баніфацый першы, сам завёз яго за воблакі на шасцёрцы крылатых коней прарока Ільі.

Баніфацый першы часта знікаў з ватыканскага палаца на месяцы. Яго падручныя кардыналы гаварылі, што ён адпачывае ў раі. Тым часам навокал яго фальшывай табакеркі заўсёды стаяла варта.

Баніфацый першы сядзеў у падзямеллі і думаў над тым, як усыпіць каралеўскі двор Пінг-Понга. Дзвюх Смярцей — правільна разважаў ён — не бывае. Гэта значыць, адна Смерць у табакерцы ў папскім палацы, а другая Смерць у каралевы Лялі ў выглядзе Мопсіка на залатым ланцужку. Баніфацый першы спрабаваў угаварыць каралеву Лялю прызнацца, што яе Мопсік самы звычайны цюцік. Яна не паддавалася. Тады Баніфацый першы задумаў усыпіць увесь каралеўскі двор Пінг-Понга. «Калі шанцуе, дык і лазовы куст яйкі нясе»,— падумаў новы папа рымскі. «Мне цяпер шанцуе, і я спраўлюся з дваром караля Пінг-Понга».

I ён задумаўся над тым, як зрабіць гармату для стральбы сонным парашком. Гэта зрабіць было не цяжка. З гэтай гарматай ён паехаў у каралеўства Пінг-Понга.

У той час скамарохі вандравалі па розных краінах. Усюды яны карысталіся вялікім поспехам. Захацелася ім таксама пабываць у каралеўстве Пінг-Понга, каб паглядзець, як жыве пані Сарачынская і як прыдворныя дурні баяцца яе Мопсіка.