Змітрок Бядуля - Сярэбраная табакерка

Дзіда-дзед дазволіў туды ехаць пры той умове, каб ніхто там з акцёраў не смяяўся. Бо нестрыманы смех можа ім там нарабіць шмат непрыемнасцей.

Першая абяцалася не смяяцца галоўная рагатушка Люсенька. За ёю — усе.

Рухаліся яны даволі марудна на тых самых трох фурманках, якія былі імі набыты з самага пачатку.

Кучаравы паэт гойдаўся на адной з фурманак і пісаў новы твор для акцёраў пад назваю «Мячы на сярпы»...

Найвялікшая частка металаў на зямлі ржавела і псавалася. Гэтыя металы ў выглядзе гармат і стрэль баў патрэбны былі цяпер не для смерці, а для жыцця.

У тых самых кузнях, дзе рабілася зброя, кавалі цяпер плугі ды іншыя прылады для вечнага чалавечага жыцця. Аб усім гэтым пісаў кучаравы паэт па дарозе скамарохаў у каралеўства Пінг-Понга. Пісаць аб гэтым было вельмі цікава. Бо як гэта кажуць: слова вецер, а пісьмо грунт.

У каралеўства Пінг-Понга яны прыехалі раніцой. Прыгожы палац відаць быў здалёк. На каралеўскім двары іх здзівіла мноства статуй. Яны стаялі, сядзелі і ляжалі ў розных позах. У некаторых на тварах быў выраз вялікага страху. Іншыя былі здзіўлены. Многія з іх стаялі на каленях з распрасцёртымі ў неба рукамі. Твары статуй нагадвалі маскі смеху, вар'яцтва, роспачы.

Усе статуі былі апрануты ў сапраўдныя вопраткі. Зроблены былі не з каменя, не з металу, а цвёрдыя, як бронза. Яны звінелі, калі па іх пастуквалі кійкамі альбо пстрыкалі пальцамі ў нос.

Гэта ўсіх здзівіла. Паэт — вядун па ўсялякіх справах — ціскаў плячыма і сказаў, што нідзе не бачыў і ніколі не чытаў аб такіх статуях. Праўда, калісьці ў маленстве ён чытаў у нейкай смешнай кніжцы аб тым, як акамянела на дарозе жонка вядомага на ўсім свеце п'яніцы Лота. Яна ператварылася ў вялізны кавалак солі. Прыходзілі каровы і козы лізаць яе. Таксама прыбягалі хцівыя папы ды малаткамі адбівалі кавалкі святой солі для кухні. Потым нейкі барадаты крамнік прыехаў уночы, разбіў Лоціху на драбнюткія кавалкі, на пакаваў у мяшкі і вазіў па вёсках мяняць соль на курэй, на цялят, на аўчынкі. Гэты крамчік разбагацеў, збудаваў вялізны дом у мястэчку і пачаў гарэлку прадаваць у памяць п'яніцы Лота, якога сяляне называлі Лотра.

Гэта гісторыя напалохала галоўным чынам жонку п'яніцы Саўкі і жонку выпівакі Юркі Дратвы — галоўных акцёрак вандроўных скамарохаў.

Скамарохі доўгі час кружыліся вакол палаца, чакаючы пакуль выйдзе хто-небудзь на сустрэчу да іх. Яны збянтэжыліся ад таго, што ўвесь каралеўскі двор выглядаў, як вымершы — нідзе не відаць было жывой душы. Было вельмі прыкра.

У глыбіні двара, дзе знаходзіліся службовыя будынкі і каралеўскія канюшні, скамарохі ўгледзелі статуі коней, сабак, ільвоў, кароў, людзей. А далей на паляне стаяла, ляжала і сядзела ў розных позах каралеўскае войска.

Тут — за войскам — скамарохі сустрэлі міністраў, прыдворных, караля Пінг-Понга, каралеву Лялю з Мопсікам. А насупраць іх усіх стаў каля драўлянай лёгкай гарматкі даўганосы Баніфацый.

Усе скамарохі іх пазналі. Дзіда-дзед, зірнуўшы на даўганосага, пажартаваў:

— Вось ён даўганосы фігурант, боты ў рант! I ты, пасол, папаў, нібы гурок у расол! I ты, сарока, з воўчым ротам, з лісіным хвастом, з сабачымі вачыма, ні села ні палады ў святыя папала! I ты, кароль Пінг Понг, выскачыў з палаца, як Піліп з канапель і апынуўся на гэтым вяселлі без музыкі! I што гэта за выстаўка напаказ — я ўцяміць не магу.

Сказаўшы ўсё гэта, Дзіда-дзед спалохаўся і схапіўся рукой за пазуху, дастаў табакерку і паглядзеў. Яна была моцна абвязана.

— Смерць не выскачыла з табакеркі,— супакоіў усіх Дзіда-дзед.— Яны не памерлі!

Скамарохі ўвайшлі ў палац. Дзверы ўсюды былі парасчынены. У залатой пасудзе на сталах дымілася гарачая страва. Віно ў бакалах было недапіта.

Скамарохі пайшлі ў каралеўскую кухню. У печы яшчэ цалаў агонь, але кухары і іх памочнікі ў белых халатах і калпаках стаялі прыпёртыя да сцяны без руху. У адным з пакояў ляжала на падлозе цэлая куча пакаёвак, пажаў, лакеяў, камердынераў, швейцараў і шмат іншай каралеўскай чэлядзі.

— Што за штуковіна? — сказаў Юрка Дратва.— Не маглі ж яны памерці! Вось табе дзіва: гэта табе не тое, што карова чорна, а малако сіва!

Саўка маўчаў. Жанчыны дрыжалі ад страху. А дзеці не смяяліся. Во не было смешна. Паэт разважаў так:

— А можа, Смерць усё ж такі нейкім чынам выслізнула з табакеркі? Але каб яна была на волі, дык у першую чаргу перадушыла б скамарохаў і пана Зайца. Аднак можа быць, што Смерць прывызваленні з табакеркі адразу накінулася на каралеўства Пінг-Понга, каб справіцца з тымі, хто зганьбіў яе чэсць і Мопсіка назваў яе імем... Таксама не. Калі паміраюць людзі ці жывёлы, дык у іх зусім не такі выгляд. А можа, Смерць прыдумала новую заразную хваробу? А калі так, дык чаму ж яны, скамарохі, не паміраюць? Якім чынам тут апынуўся гэты даўганосы?