Змітрок Бядуля - Сярэбраная табакерка

— Калі так, дык больш плакаць не стану,— сказала Люсёнька і адразу павесялела.

— Здагадваёшся, дачушка, у каго Сарока ўкрадзе ўбранне?

— У каго, татка?

— У прыгожай Павы. Напэўна! Ведаю шмат такіх сарок, што называюць сябе павамі. Ходзяць сарокі павамі па зямлі, круць-верць хвастом і так фанабэрацца, што блізка не падступіся! О-го-го! А дурныя вароны на іх глядзяць, і млеюць, і нізка кланяюцца.

Люсенька здзівілася:

— Ці ж вароны не пазнаюць, што гэта не павы, а сарокі?! Дзіда-дзед засмяяўся:

— На тое ж яны вароны! А я пазнаю іх. Бо як яны не мажуцца рознымі духмянамі, ад іх на тры мілі пахне дзёгцем. Сарочына пер'е, дачушка, выкінь на сметнік. Хай вецер разносіць па ўсяму лесу, каб памяталі іншыя пані Сарачынскія.

Пакуль Люсенька вынесла пер'е, Дзіда-дзед дастаў для яе з печы пірог з мёдам і гарачае малако. Калі Люсенька ела, Дзіда-дзед глядзеў на яе з замілаваннем і сказаў так:

— Каб не ты, дзеўчанё маё, пані Сарачынская ўкрала б нашу табакерку. Сваім крыкам «мама» — ты выратавала ад пагібелі ўвесь свет! Цэлы свет! Разумееш? Еш яшчэ, каток ты мой!

— Дзякую, татка, наелася.

— Калі ты ўжо сыценькая,— сказаў Дзіда-дзед,— дык лезька мне на калені! Вось так... добра... Цяпер запяём з табою так, як мы ўмеем!

Дзіда-дзед заспяваў... А Люсенька падцягвала вераб'іным галаском:

Яны спявалі гэтую песню да самай раніцы. Потым Дзіда-дзед спусціў дзяўчынку з каленяў і сказаў:

— Будзем віцца, плотачка мая, вакол магутнага дуба вечнага жыцця, і ніякія вятры Смерці нам не страшны. Абыдземся без паганіцы. Няхай яна ў табакерцы дрыхне... Няхай наве...

Дзіда-дзед спыніўся на паўслове і давай прыслухоў вацца. Паківаў ён галавой і здзіўлена прамовіў:

— Было ціха як у магіле, а раптам зноў... Выскачы, браток Люсенька, паглядзі, хто там шуміць у лесе.

Люсенька паслухалася і праз пару хвілін ускочыла ў хату збянтэжаная і засопшыся. Яна паведаміла:

— Ой, татка! У лесе, ух, як шмат мамаў і татаў! I ўсе яны сюды ідуць і едуць. Хто пехатой, хто конна, а хто ў карэце. Ух, колькі там дзяцей у капелюшах і шапках! Апранутыя ў чорнае, у сіняе, у шэрае! Аж у вачах мігаціцца — ух! А над іх галозамі — ай-я-яй, прыгожая якая павачка лятае, ды на ўсіх паглядае, ды спявае, спявае: «Табакерка-керка-керка...» Ух, весела як!

Дзіда-дзед стукнуў кулакамі па каленях і з грызотай сказаў:

— Так яно і ёсць! Пані Сарачынская паспела ў адну ноч пераапрануцца ў Паву і сабраць супроць мяне войска... Цікава, чаго гэтыя паночкі ад мяне хочуць?

Выйшаў Дзіда-дзед з дзяўчынкай на двор, паглядзеў на чорныя і шэрыя хвалі разнастайных капелюшоў, плюнуў і звярнуўся да Люсенькі з такімі словамі:

— Гэта не народ, а так сабе, з боку прыпёку! Мог бы я іх пагнаць адразу аж на той канец свету. Аднак яны пазіраюць на мяне такімі вочкамі, нібы я абаранак, і ім хочацца паспрабаваць мяне на смак. Усе яны, як тыя вожыкі, у якіх аднялі ножыкі. Хочуць калоць, рэзаць, а няма чым і няма каго.

Калі шумная людская навала падышла бліжэй, Дзіда-дзед замахаў рукамі, крыкнуў на ўвесь голас:

— Пачакайце, госцікі!

Навала паслухмяна спынілася і сціхла. Пані Сарачынская ў вопратцы Павы схавалася сярод галін высокіх дубоў ля Дзіда-дзедавай хаты.

Да Дзіда-дзеда прыбеглі ўстрывожаныя, запыленыя і ўспацелыя Саўка і Юрка. Завёўшы іх у хату, Дзіда-дзед запытаў:

— Што гэта за народ?

— Не народ, а розны зброд,— сказаў Саўка.

— Адно гора з гэтымі людзьмі,— дадаў Юрка.— Яны моцнай дратвай звязаны са сваёй каралевай Смерцю і прыйшлі сюды вызваляць яе.

— Так, так, так! — пацвердзіў Саўка.

— Звар'яцелі яны, ці што? — здзівіўся Дзіда-дзед. Ён хадзіў туды і сюды па хаце ў вялікім хваляванні. Урэшце ён спыніўся і звярнуўся да Саўкі і Юркі: — У чым усё ж такі справа? Чаму ім так хочацца вызвалення Смерці?

— Мы з Саўкам гэтым цікавіліся,— сказаў Юрка.— Мы з імі гутарылі, пане Заяц, доўгі час. Саўка запісваў гутарку. Па парадку растлумачу пану Зайцу, хто яны, а наш Саўка будзе чытаць з кніжкі іх вымаганні.

Дзед на хвіліну спыніў апавяданне і сказаў унукам:

— Памятайце! Юрка тлумачыць Дзіда-дзеду на памяць, што за людзі, а Саўка чытае з запісной кніжкі, чаму яны хочуць вызвалення Смерці. Цяпер пачынаю: