Міхась Андрасюк - Мясцовая гравітацыя

Лёт знічкі звязвае бязмежны космас з панадворкам, што на прадмесці мястэчка. Панадворак малы, квадратны, трыццаць метраў на трыццаць. У другія дні маўклівы, закінуты ў сонную дрымоту, сёння запрашае да сябе ўсю вуліцу.

Прыйшоў Коля, раней чыгуначнiк, зараз на пенсii, прыйшоў Андрэйка той, у лепшы свой час ведаў, як мёртвы кусок драўнiны пераўвасобіць у жывое крэсла, або багаты стол. Ёсць i мiлiцыянер на пенсii Чарнейка.

— Во, глядзіце — Колька зрокам адводзіць знічку за мяжу дальагляду. — Ці не наш Сенька абарваўся.

Вочы слухмяна ўзводзяцца ў вечаровае неба, на адну хвіліну спыняюцца словы.

— Э, — скептычна хрыпіць у паўсвятле чыйсці голас. — Напэўна хто другі. Сенька ж раніцой... Зараз пэўна на месцы ўжо ён, дзе трэба.

Але пан Сенька поўнасцю не дабрыў яшчэ да месцаназначэння. У хаце за жоўтымі вокнамі хістаецца полымя грамнічнай свечкі, наўкол бабы-суседкi расселiся, заводзяць жалобныя песнi. Час ад часу блытаюцца iх галасы, тая-другая нотка азываецца фальшам. Ну, нiчога ўсё. Не ад сэрца ж i не ад душы такiя дысанансы. Нараджаюцца ў гартані, у галасавых струнах, як рэзультат вялiкага старання за заземскi поспех пана Сенькi.

Бабы заўсёды так спяваюць. Цi не трыста пакаленняў ужо. I калi слухаеш iх, калi паглыбляешся ў сумныя лiтанii, так i здаецца: усё будзе добра, куды трэба накiруюць пана Сеньку. Але пакуль яшчэ ляжыць ён між бабамі а грамнічнай свечкай і чакае.

А на вулiцы мужчыны заступаюцца за пана Сеньку па мужчынску.

Згуртаваўшыся ў грамаду кураць, прыпальваючы чарговую папяросу ад папярэдняй. I ўсе добрыя ўчынкi, што з дзяцiнства па ўчарашнi дзень трапiлiся нябожчыку, узлятаюць на крылах тытунёвага дыму. Адплываюць па-над сад, над блiжэйшыя домiкi, i далей, у цэнтр мястэчка, над сiвыя блёкi, капулястыя цэрквы, касцёл, што белай вежай забiваецца ў раззоранае неба.

— А памятаеш, як шукалi той дуб? У семдзесят шостым у пушчы мы яго ўкралi струменiцца дум зза зубоў чыгуначнiка Колi.

— Ой там, зараз укралi, крывiцца Андрэйка. Ссяклi на Вапавай трыбе, вялiкая мэцыя.

— Ну, ссяклi, згаджаецца Коля. А вось ляснiчы маленькi такi, тоўсценькi, Клёцкам яго звалi а што ж бедняга набегаўся, напытаўся. Дуе вёскай, хмара гаёвых за спiною, па панадворках шныраць, у хлеўчыкi зазiраюць, у нужнiкi запускаюць вока, а дубiско ў мястэчку ўжо. На стаўпы парэзаны, фарбай пакрашаны, стаiць вуструнiўшыся ў маiм плоце будавацца якраз пачаў. I зараз там ён. Нiяк не спарахнеў дуб.

— Прызнавацца, бо ўсiх пасаджу пад халеру, вiшчыць Клёцак. А Сенька ведаў, i бачыш ты нiкому не сказаў. А баяўся я скажа. З сабакамі ж вадзіўся...

Апошнiя словы сказалiся ненаўмысна, зза звычайнай шчырасцi.

— А што мiлiцыянер выпадкова прымушаны адзываецца Чарнейка. Горшы якi гатунак, цi як? Чалавек, калi прыстойны ён, ад мундзiра хiба ж не псуецца.

Так больш менш гамоняць, паклiкаючы мiнулыя гiсторыi.

А мiж сказанымi словамi, трымцяць словы змоўчаныя, што не падыходзяць да сцэнэрыii месца i здарэння. Пустыя, лiшнiя, як бутэлькi ў жоўтых пiвонiях пад плотам.

Заядла тыя бутелькi капiў пан Сенька. Старанлiва чысцiў ад пылу, здзiраў знiшчаныя, або спаленыя сонцам этыкеткі, абмываў у цёплай вадзе, глянцаваў фланельнымі анучкамі, аж пакажацца бляск, якi малавопытны спецыялiст успрыме як фабрычны прадукт.

Адкуль такi клопат, спытаеце. Дык вось. Скарыстаўшы чыноўнiцкую фразэалёгiю, можна сказаць так: займаўся пан Сенька продажу алкаголю невадомага па паходжанню. Хаця па праўдзе тут, на памежжы i так кожны ведае радавод ягоны прыязджае крадком, зза ўсходняй мяжы, у пластмасавых мяшэчках, тут раздзяляецца на паасобныя пляшкi. У падвалах даюць яму шляхэцтва i якi захочаш смак. На кожную кiшэню i густ.

— Вам зубровачку? А можа ельцын, або петроў. Каньяк? Калi ласка, ёсць i каньяк. Цi не фальшывы ён? Ну, як жа фальшывы. У мяне арыгiнальны тавар, усё ў краме купляецца. У краме, за гэтыя словы кулак пана Сенькi тры разы забiваецца ў грудзi, туды, дзе за рэбрамi няспынна працуе сэрца гарант чалавечай прыстойнасцi.

Сiла персфазii павышае гандаль. I яшчэ давер. Не рэклама, як хочуць адукаваныя мужы. Рэклама адно нервуе, калi вылазiць з тэлевiзара ў нечаканы момант.

А дарэчы спрабаваў жа які адукаваны муж пусцiць у народ адну хаця б пляшку рускай гарэлкi? Выстаяў вока ў вока з мясцовым клiентам? А ў клiента заўжды свая рацыя i ён канчаткова перакананы: хвiлiна яшчэ, i стане ахвярай ашуканства.

Тады i пачынаюцца ўзаемныя хітрыкі, тупанне, зацiранне рук, мацанне зрокам. I кулакi забiваюцца ў грудзi, аж грымяць рэбры. Iдэнтычна, бы на конскiм базары.