Міхась Андрасюк - Мясцовая гравітацыя

Памёр наш Адам Антонавіч Падробка. Сышоў на вечны спачын неспадзявана, не паспеўшы папярэдзіць аб сваіх намерах ні жонку, ні пляменнікаў, ні — што самае балючае — нас, сваіх супрацоўнікаў. Вечных — вядома — няма, аднак сыходзячы са сцэны жыцця (асабліва, калі тая сцэна неразрыўна звязана з палітычнай трыбунай), не хопіць легчы ў дамавіну, заплюшчыць вочы, ды спусціць дух. Трэба падумаць і пра тых, каму ў гарачы час выбарчай кампаніі не пашчэнсціла даць драла. А не пашчэнсціла нам.

І вось сядзім у маленькім пакойчыку, курым у шчырай задумёнасці і глыбокімі ўздыхамі адганяем ад сябе і чорны сум, і бэжавы цыгарэтны дым. З афішаў, аддрукаваных загадзя, спаглядаюць на нас пранізлівыя вочы Адама Антонавіча, а ягоныя вусны, заўжды гаваркія, цяжарныя абяцаннямі і пахваламі, сёння маўчыць, як той банальны прыдарожны камень. І здаецца — няпраўда ўсё. Не на той свет аддаліўся Адам Антонавіч, а звычайна — пайшоў у кіёск за газетамі, за цыгарэтамі, і зараз на каменным паркеце пачуюцца знаёмыя крокі, адчыняцца дзверы, ды ўсё вернецца на старую каляіну.

А можа, як добры і чуллівы бацька падчас нядзельнай гульні ў лесе, пажартаваў з нас, прыхаваўся між тоўстых соснаў і сочыць адтуль за нашымі крокамі, правярае нашу кемлівасць і спрыт?

Маўчаць аднак паркеты, не адчыняюцца дзверы, а замест Адама Антонавіча метафізічнымі шчылінамі скрозь сцяны і скрозь падлогу прасочваецца непазбежная рэальнасць.

— Прыгожы быў мужчына. — пацягнула носам Алёна і выцерла заплаканыя вочы, каб нам, заскарузлым у панцыры ўяўнай мужчынскай абыякавасці, паказаць свой жаноцкі, абычаямі і законамі не сапсуты боль. Нам і без бабскага стогну дастаткова балюча, а ўжо пачуўшы сакраментальнае “быў”, якому няма ніякай альтэрнатывы, якое немагчыма адмяніць ні сеймавай, ні ўрадавай пастановай, той-сёй, закінуўшы ўбок правілы добрага тону і няпісаныя мужчынскія законы, горка заплакаў.

— І за каго галасаваць цяперака? — у фальцэтах стогнаў і енкаў бас Віктара Раманавіча прагучаў быццам грубая прафанацыя.

У першы момант я нават падумаў, што трэба супрацьставіцца гэтаму грубіянству, шукаў ужо адпаведныя словы, калі раптам мне прыйшло на думку і іншае: смерць ёсць смерць, хай сабе і належыцца ёй пашана, а ўсё-такі жывым трэба жыць, ды заплямбоўваць такія, як хаця б з-пад Антонавіча дзіры.

— Мы заўжды за Адама, — перамагаючы пахліпванне азваўся Яська Румянюк.

Яська не быў скамплікаваны чалавек. Наогул ён маўчаў, а калі ўжо і даводзілася яму ўзяць слова, паўтараў тое, пра што ўсе добра ведаюць.

Прычыны, па якіх мы дапускалі Яську ў кампанію, былі дзве. Па-першае — ён нікому не мяшаў; як пасадзілі ў маладосці за сталом старшыні прафсаюза, так і прыліп там па сённяшні дзень. Па-другое — добра танчыў, ды як ніхто ў свеце прыкідваўся пеўнем. Сёння аднак наш час поўніцца жалем. У ходзе сустрэчы не прадугледжваюцца ні танцы, ні хіхіканне, ні кукурыканне. Прабач Яська, табе застанецца адно: забіцца ў кут, ды маўчаць нібы тая — з поўнай павагай — Антонавіча магіла.

— На маю думку, — Пятро Уладзіміравіч падняўся з крэсла, дастаў з кішэні дробным мачкам запоўнены аркуш, з другое кішэні выцягнуў акуляры, пасадзіў іх на нос і вярнуўся да першага слова. — На маю думку, пара была б кінуць на глыбокую ваду, — ён павёў зрокам па аўдыторыі, — адсутнага тут Ігара Рыгоравіча. Малады ён, здольны. А, як ведаеце, сярэдняя ўзросту ў нашых шарэнгах балюча павялічваецца. Ігар Рыгоравіч...

— А каму ён вядомы, гэты твой Ігар, — выскачыў з месца Раманавіч. — Мне, табе і, пэўна, Алёне. А можа і перш за ўсё — Алёне, — удакладніў.

Назваць гэтае выступленне дыпляматычным было б крыўдай для дыпламатыі. У малым мястэчку ўсе пра сябе ведаюць якраз тое, чаго ведаць не трэба, аднак не ўсе гэтымі ведамі перакідваюцца пры кожнай нагодзе. Праўда, паўтараюць сёе-тое цішком, з вуха ў вуха, але ніколі ж публічна. Не, з такімі штучкамі нават Яська Румянюк не выскоквае.

— Які прыгожы мужчына быў, — загаласіла Алёна. Цяпер яе плач не быў ужо такім шчырым, бескарыслівым, выкліканым патрэбай душы. Ёй хацелася зняць з сябе непатрэбную ўвагу ды накіраваць яе на агульнавядомю асобу. — Быў і няма.

— Няма і не будзе, — рашучым тонам закончыў хаўтуры Раманавіч. — А цяпер трэба шукаць кандыдатаў. І калі так, тады ў распараджэнне шаноўных калег стаўляю сваю сціплую асобу. Магу прыняць на сваю спіну першы ўдар, ды адкрыць сваім прозвішчам наш партыйны спісак.

Шаноўныя калегі павялі па сабе крышку разгубленым зрокам. Была ж нагода хвіліну раней пазнаёміцца з дыпламатычнымі здольнасцямі Віктара Раманавіча і, праўду сказаўшы, ацэнка атрымалася не надта высокай. Аказваецца, дзесяцігоддзямі сябруеш з чалавекам, ды і так не здагадваешся, што сядзіць у ягоных вантробах. Хто і калі падумаў, што Віктару мроіцца паступіць у вяршыні нашай мясцовай палітыкі? Пэўна — ніхто. А сітуацыя — нязручная, каб не сказаць — зусім дурная. Падняцца і запярэчыць? Так звычайна, парваўшы ўсе ранейшыя вузлы, сказаць: не Віктар. Хто як хто, а ты вось — не.