Уладзімір Гаўрыловіч - Сэрца сваё не падманеш...

— Не, Надзя, памыляешся. Не можа быць такога, каб Іван, ды.

— А ты думаеш, чаго гэты Аскерчык да мяне, як дадому, прыходзіць?

— Ну, хто ведае чаму? Раней ты яму падабалася, але Салавейчык дарогу яму перабег, — усміхнулася Верка.

— Ат, дурное. Калі тое было? Затое ён мне ніколі не падабаўся, ды і малая была. Але кумекай: ён ведае, дзе мой мілы, дзе мой гад гэты даражэнькі цяперака. Ён мне і сказаў: уцёк твой Ванька з войска, прыстроіўся на службу ў паліцыю, лічы, начальнік там, прыліп, сабачы сын, да некай там спадніцы. І во табе — камсамол, во табе — партыя, во табе — жонка: прападай адна ў бечынскім балоце. — са злосцю вымавіла ап’янелая Надзя.

— Ой, не кажы глупства. Нагаворы. — Верка няўцямна пазірала то на гаспадыню, то на маўклівую і задуменную Жэню.

— Але больш я вам нічога не скажу, — раптам заплакала Салавей­чыха. — Не трэбо было вам і гэтага ведаць. Гэта мой крыж.

— Надзя, ён спецыяльна так, Аскерка. Усё ж, кажу, мужчына, а ў маладосці заляцаўся да цябе, нагаварыў абы чаго на твайго Івана, а ты, дурніца, веры таму дала, — у Веркі перасохла ўсё ў роце, і замест вады яна раптам асушыла чарку з самагонкай. А як зноў нечакана апякла нутро, вачыма паказала Жэні на ваду: тая хуценька падала ёй конаўку, Верка выпіла і, таксама ўжо расчырванелая, ледзьве прамовіла:

— Вой, людцы. Пякельны агонь унутры гарыць. Цяпер да хаты, мабыць, не дайду.

— Дойдзеш, хмель ад гарэлкі добры, да зямлі не цягне, — зарагатала задаволеная Салавейчыха. — А што па тваёй справе, то мой вырадак перадаў праз знаёмца аднаго.

— Што? — ужо спалохана спытала Верка.

— Сказана так: пярсцёнкі, каштоўныя ўпрыгожванні трэба — і можна выкупіць твайго Ігната. Жывы ён. Дабіраешся ў Гомель, шукаеш, ведаеш ужо каго, яму што маеш аддаеш. Вяртаешся, чакаеш. Можа, пашанцуе, і жывы твой вернецца. Усё, што ведаю, я сказала. А цяпер, калі не хочаце выпіць са мной, ідзіце з Богам. Я буду памінаць свайго Салавейчыка. І яму такая дарога хутка будзе — наесца з чужога карца.

Верка ад пачутага знямела. У галаве яе пранеслася: а здагадалася, сама здагадалася, як магу выратаваць мужа, сама дапетрыла. Але пайсці з хаты проста так не магла, каб не пераканаць аднавяскоўку ў тым, што тая памыляецца, калі кажа пра мужа, як пра здрадніка.

— Тут нешта не так, Надзя. Ты гэтак не перажывай. Не можа быць, каб Іван Салавейчык ды сам, знарок здаўся, пайшоў на службу да немцаў. — Верка ўстала з-за стала, а за ёю паднялася і Жэнька, дадала: — Не такі ён чалавек. І табе, як жонцы, веры даваць рознаму нельга. Хто, як не ты, яму верыць павінна, больш, чым каторы чалавек? Падумай: а можа, у яго заданне такое? Калі ён там, то, можа, каб савецкіх людзей ратаваць? Чаму ты пра гэта не падумала? А дарэмна — столькі гадоў з чалавекам сваім пражыла, а чым дыхае ён, так і не зразумела.

— Няўжо, Верка, такое можа быць, як ты кажаш? — Надзю нібыта халоднай вадой аблілі, яна ўскочыла, падышла да аднавяскоўкі. — Ты, праўда, мяркуеш так? А мне ж, ведаеш, людзям у вочы сорамна глядзець. Усё думаю: а калі даведаюцца ў Бечыне? Хоць павесся ад такіх думак. І таго паскуду Аскерчыка ўсё паіла, прасіла нікому не казаць.

— Трэба верыць, што так. І не трэба зводзіць сябе гарэлкай, яна нікога яшчэ не выратавала. Вазьміся за розум, Надзя, — Верка накінула кажушок на худыя плечы.

— Ой, Верачка, я ж галоўнае табе не сказала, — Надзя заплакала і праз слёзы дадала. — Я ж не верыла доўга, пакуль чалавек адзін ад Івана не прыйшоў і не перадаў на словах пра Ігната. Тады і схітравала, пачала насядаць на Зміцера: дай мне паперку, каб самой дабрацца да таго Гомля, ды самой пераканацца ў тым, што мой любы ў сабак вочы пазычыў. Дык ён як мае быць выпісаў такую паперчыну, надоечы прынёс.

Надзя дастала паперку з-за абраза і дрыжачымі рукамі працягнула яе Верцы.

— Тут па-нямецку напісана, што я жонка паліцэйскага і маю права наведаць па месцу службы свайго мужа Івана Салавейчыка. Калі ты рашылася, то табе яе аддам. Ніхто не разбярэцца, прапусцяць цябе, і ў Гомлі, у паліцыі, знойдзеш яго. А я заўтра гасцінец яму збяру. Толькі ж дзе ты тое золата знойдзеш?

Яна раптам нешта ўспомніла, жвава кінулася ў чыстую палову хаты. А Жэня, якая ўвесь час моўчкі слухала размову жанчын, ціха спытала ў Веркі:

— Няўжо ўсё праўда?

— Калі б я не ведала, мяне б сёння ў гэтай хаце не было, — таксама ціха адказала ёй Верка, і глянула на Надзю, якая з нечым у заціснутай руцэ вярнулася да жанчын.

— Бяры, Верка, — сказала Салавейчыха і расціснула руку, у якой ляжалі залатыя завушніцы.