Уладзімір Мажылоўскі - Яд у сэрцы

Уладзімір МАЖЫЛОЎСКІ

ЯД У СЭРЦЫ

Апавяданне

1

Жнівеньскім вечарам, сырым і халодным, пан Андрэй Варона з жонкай, пані Агатай, і двума сынамі-падлеткамі, вяртаўся ў Берасце ад свайго зяця пана Багдана з Трышына. Было пану Андрэю крыху за сорак, аднак стройная постаць, густыя доўгія валасы, бліскучыя вочы і вясёлы нораў значна яго маладзілі і ў вячэрнім паўзмроку магло падацца, што па вузкай лясной дарозе едуць не муж з жонкай, а старэйшы сын са сваёй маці. І ў той час, калі пані Агата з трывогай узіралася ў кожны прыдарожны куст, уздрыгвала ад кожнага ляснога гуку, пан Андрэй жартаўліва ўслых разважаў:

— Ну вось, Агатушка, і дачакаліся мы з табой першага ўнука. Але мне, калі падумаю, што астатак свайго жыцця прыйдзецца дажываць з бабуляй, становіцца млосна і сумна.

— І мне мала весялосці ад таго, што зараз жыву з дзедам, — у адказ усміхалася жонка, пры гэтым не перастаючы ўважліва азіраць наваколле.

За апошні тыдзень, як іх дачка Зося нарадзіла хлопчыка, пані Агата ўжо неаднойчы чула гэты няхітры мужаў жарт. Спачатку яна злавалася на яго, потым прывыкла, сама пачала жартаваць з гэтай нагоды. Аднак сёння ёй было зусім не да смеху: імкліва набліжалася ноч, а Берасця яшчэ нават не было чутна, і тое, што ехала яна ў суправаджэнні трох чалавек, яе зусім не супакойвала, наадварот — дадавала больш неспакою, залішняй нервознасці, бо п’яны муж і два іх малалетнія сыны, што конна рысілі ля вазка, не змаглі б аказаць сур’ёзнага супраціву начным бандытам, чуткі пра якіх з’явіліся на Берасцейшчыне з пачатку лета.

А чуткі пра банду начной Ваўчыцы і сапраўды былі трывожныя. І раней у мясцовых лясах хапала розных рабаўнікоў. Амаль кожны мясцовы шляхціц лічыў справай гонару, як казалі, зрэдку разагнаць густую кроў па сваіх жылах і абрабаваць які-небудзь купецкі абоз. Аднак раней да смертазабойства ніколі не даходзіла. Новую ж банду адрознівала звярыная жорсткасць — літасці бандыты не давалі нікому, аднолькава пераразалі горла і пану, і купцу, і галоднаму жабраку. Не шкадавалі яны ні дзяцей, ні жанчын, ні нямоглых старых, і заўсёды на месцы злачынства пакідалі адбітак акрываўленай воўчай лапы. Яшчэ людзі расказвалі, што новая банда — гэта зграя ваўкалакаў, якой кіруе маладая прыгожая жанчына, што ноччу яны рабуюць і забіваюць, а днём ператвараюцца ў звычайных людзей і прадаюць нарабаванае. Праўда, адкуль людзі маглі ведаць пра ваўкалакаў і жанчыну — не вядома, бо банда ніколі не пакідала жывымі сведкаў сваіх злачынстваў. Вось чаму так трывожна ўзіралася пані ў прыдарожнае кустоўе, вось чаму жахам поўніліся яе вочы, а збялелыя вусны без супынку шапталі гарачыя словы малітвы аб выратаванні.

І якой бы ўважлівай не была пані Агата, якімі шчырымі не былі б словы яе малітвы, як бы горача не жадала яна выратавання сваёй сям’і, але нападзенне ўсё ж адбылося нечакана, маланкава. Яна толькі пачула, як побач раптоўна захрыпеў яе муж, убачыла, як з-пад стралы, што ўпілася ў яго шыю, струменем запарыла кроў, як над ёй бліскавіцай мільгатнула лязо сякеры, і ўсё — яна абрынулася ў чорную, бясконцую бездань...

2

Берасцейскі лаўнік Самуіл Корчак любіў у нядзелю пасля ранішняй служ­бы ў Мікалаеўскай царкве са сваёй сям’ёй зайсці ў госці да бацькоў, пасядзець разам з бацькам і малодшым братам у садзе, выпіць кубак-другі нямоцнага мёду, пагутарыць аб жыцці. Аднак гэтым нядзельным ранкам яму не пашчасціла — бацька ў суботу павёз тавар у Камянец, а брат яшчэ не вярнуўся з царквы. У хаце была адна маці.

Пасля прывітальных слоў і звыклых пытанняў аб здароўі, Самуіл уладкаваўся на лаве, прытуліўся спінай да цёплай сцяны, задумаўся. На яго твары кучаравілася светлая модная, ахайна падстрыжаная бародка. Ледзь бачныя вусы адцянялі яго вусны, а з-пад гэткіх жа пшанічна-светлых броваў на свет глядзелі блакітна-шэрыя, добрыя вочы.

Незнаёмцаў такі твар лаўніка звычайна пацяшаў сваёй адкрытасцю і прастатой, аднак тыя, хто ведаў Самуіла, не падманваліся, ведалі, што за гэтай яго прастатой хаваецца непахісная і непадкупная чэснасць, што за якую б дробязную і нязначную справу ні браўся б лаўнік, ён аддаваўся ёй усёй душой і заўсёды даводзіў яе да справядлівага заканчэння.

Самуіл яшчэ нейкі час пасядзеў у хаце, паслухаў вясёлую гамонку сваёй жонкі Насці з маці, потым ціха падняўся і пайшоў у сад. На яго сыход ніхто не звярнуў увагі.

Сад быў невялікім, усяго з дзясятак яблынь, але Самуілу яшчэ з дзяцінства ён падаваўся незвычайным, казачным, дзе кожнае дрэва, кожны куст жылі сваім жыццём, дзе панавалі свае правілы, свае звычаі і свае законы.