Уладзімір Гаўрыловіч - Сэрца сваё не падманеш...

Жанчына хуценька знікла на кухні, старалася запаліць перад печчу лучыну, але яе спыніў начны госць.

— Не турбуйцеся, маці. Мы не галодныя. У нас справа да вас, дзядзька Сцяпан, — ціха прамовіў Нікіценка.

— Дык вы распраніцеся, здаецца, у хаце не так холадна, як на дварэ, — настояў гаспадар. — Сядайце, ды пагамонім, што вам спанадобіцца.

Мужчыны-такі паслухаліся, павесілі на цвікі свае кажухі і шапкі.

— То хоць ліпніку з дзічкай ды малінавым цветам выпіце, у мяне гарачы ў грубцы стаіць, — прапанавала бабуля. — Вы ж з марозу. Ды і віхура разгулялася, вецер ажно свішча.

— Ну, давайце, маці,— згадзіўся Нікіценка. — Пагрэемся, пакуль.

— Дык якая ў вас патрэба, добрыя людзі? — спытаўся, адкашляўшыся, стары Адамчык і прысеў на лаву побач. Ён падкруціў лямпу, і ў хаце стала зусім светла.

— Чуў, што ў нас партызаны з’явіліся. Толькі што жонцы пра тое казаў. Ці не вы гэта будзеце?

— Мы, бацька. Утойваць не буду, бо Ігнату давяраў, як сабе. А яго бацькі, ведаю, не прададуць, — адказаў Нікіценка.

— Ой, сыночкі мае, а дзе ж той Ігнатка? Прапала дзіцятко маё. — ледзь загаласіла старая. — Як пагнаў каровы, ранілі няшчаснага, а цяпер не вядома, ці жывы хоць.

— Змоўкні, Агапа. Мужчыны слова трымаюць. Не да бабскіх слёз, — сказаў, як адрэзаў, Адамчык. — Давай свой настой, ды за печ ідзі.

Жанчына адразу аціхла, паставіла на стол конаўкі і гладыш з гарачым напоем, і ціхенька знікла за печчу.

— Крута вы гэта з жонкай, дзядзька, — сказаў маладзейшы, наліў у конаўку гарачы пахучы напой і ўважліва паглядзеў на старога. — Але да справы. Вы добра ведаеце Бечын, мы з просьбай.

— Хочаце паскуд гэтых трасянуць? Вырадкаў, што людзей спалілі?

— Ведаеце пра гэта? — здзівіўся Нікіценка. — Вы ж, наколькі мне вядома, у вёсцы даўно не былі.

— Вось табе на! Нават пра гэта ведаеце. Ляжаў сам тыдні з два, і старой нездаровілася. Нявестка была. І так людзі бываюць.

— Вера, здаецца. Так вашу нявестку завуць. Памятаю, а як жа, вядомая трактарыстка... Як яна?

— Ды змэнчылася ўся, счарнела, страх вочы падняць на яе паглядзець. Перажывае за Ігната. Мо жывога няма ўжо. Пакуль гэтыя гады не чапаюць, хоць злыдзень Аскерка страшчаў: прыйдзе час, разбярэцца з ёй і з дзецьмі, — стары раптам не вытрымаў, заплакаў.

— Не трэба, дзядзька Сцяпан. Трымайцеся. Жывы Ігнат, — ціха паведаміў Нікіценка.

— Адкуль вам вядома? Ці ж праўда гэта? — вочы ў старога адразу высахлі, ён узрадаваўся.

— Праўда, дзядзька. Толькі. — Нікіценка раптам апусціў вочы, не ведаючы, як мякчэй сказаць старому.

— Кажыце, таварыш Нікіценка, як ёсць, — прамовіў маладзейшы. — Бацька ўсё зразумее.

— Не паспелі параненых эвакуіраваць з Гомеля. Ігнат, мяркуючы па ўсім, у лагеры для ваеннапалонных. У Гомелі такіх лагераў некалькі, дакладна не вядома дзе, але па некаторых звестках, недзе ў цэнтры горада. Нашы людзі ёсць там у паліцыі, дык бачылі яго. Нават перакінуліся словам. І не толькі яго.

— Божачка, а як жа яго ратаваць, людцы? — спалохаўся зноў дзед.

— Хлопцы не раз збіраліся збегчы, але ўвесь час зрывалася, — сказаў Нікіценка. — А днямі да нашых суседзяў, не буду казаць да якіх, гэта зараз няважна, прыбіўся з Гомеля чалавек. Паведаміў пра сёе-тое. Быў ён там, у паліцыі. Выратаваў яго адзін наш таварыш, вывез за горад. Пазаўчора была сустрэча. Аказалася: ён быў разам з Ігнатам і яшчэ двух-трох нашых людзей бачыў. Яны там, у лагеры, у палоне, трымаюцца разам. Хочуць гомельскія хлопцы іх вызваліць, але пакуль няпроста гэта. Дык вось: Ігнат на словах перадаў, што Вера і жонка брата Мікалая ведаюць, як іх вызваліць. А забыліся — хай Вера сходзіць да жонкі Салавейчыка, — паведаміў Нікіценка.

— А як жа гэта, Верка знае ды нам нічога не сказала? Не можа тое быць.— здзівіўся Адамчык.

— Можа, і не ведае, але здагадаецца, калі пра гэта ёй сказаць. Павінна здагадацца, як дапамагчы.

— Вось я сабе думаю: а ёй тое адкуль вядома? Яна ў Гомелі ані ў жысць не была. Ну, заўтра, канешне, скажу ёй тое. Але ж пры чым тут жонка Салавейчыка, вось што, чалавеча. Івана ж першым на вайну забралі, малады, бяздзетны, — сказаў стары і на хвіліну задумаўся, але раптам ажывіўся, прадоўжыў. — За гэтую навіну вам дзякуй, канешне. Але не толькі дзеля гэтага вы прыйшлі да нейкага хутаранца, які так і не падначаліўся савецкай уладзе, не пераехаў у вёску, хоць і сын старшыня калгаса.

— А вы сапраўды кемлівы чалавек, — сказаў другі госць. — Як вы разумееце, мы не адны тут. Сышліся людзі з розных краёў. Даём адпор немцам. Ды іхнім прыслужнікам. Дасталі ж усіх мясцовыя паліцаі. На іх — сотні жыццяў, кроў людзей нашых. Таму хочам зранку гняздо паліцэйскае бечынскае знішчыць. І галоўнае, каб не выпусціць самага ярага, гэтую погань Аскерку.