Юлія Шарова - Don Giovanni, або Памілаваны свавольнік

Дон Атавіа дастае пісталет і гатовы ўжо стрэліць у Лепарэла, як той адкрывае твар і кажа: я не той, за каго вы мяне прымаеце, я не дон Джавані. Для няшчаснага лёкая гэта апошні шанец уратавацца.

Труну закрылі і паставілі на машыну, якая служыла катафалкам і мелася замыкаць працэсію. Аднак працэсія слаба арыентавалася ў гэтых рытуалах: хтосьці ішоў наперадзе, «па-польску», хтосьці — ззаду, «па-руску», хтосьці ўвогуле трымаўся збоку, ужо незразумела па-якоўску. Ката­фалк рухаўся павольна ў шчыльным коле людзей. Зрэшты, пакрысе яны пачалі рассейвацца. Адны садзіліся ў наняты аўтобус, каб ехаць на могілкі, іншыя — у свае машыны. Большасць людзей про­ста стаялі натоўпам на выездзе з двара, і выгляд у іх быў напраўду асірацелы.

На могілках было зусім сцюдзёна, хоць дзень выдаўся немарозны. Ксёндз зноў чытаў малітву, і цяпер яго словы дзіўным чынам суцяшалі Грынкевіча. Маці моўчкі дала яму і брату некалькі дробных хрызантэм.

— Кіньце потым у магілу, — сказала яна ціха, бо сыны не адразу яе зразумелі.

Яна была спакойнай, можа таму, што нарэшце зарыентавалася ў гэтым рытуале. А нішто так не супакойвае чалавека, як усведамленне правільнасці ўласных дзеянняў.

— Як яму пашанцавала з мамай... — зноў шапнуў брат на вуха Грынкевічу, калі яны ўжо ішлі ад свежай магілы.

Маці ішла наперадзе разам з дзядзькам, таму браты нарэшце маглі размаўляць.

— Так, — адказаў Аляксей на рэпліку Віктара. — Мне б яго здольнасць вось так адразу адчуць сваю сапраўдную жанчыну. Памятаеш, ён неяк казаў, што яшчэ ў цягніку ў першы дзень знаёмства вырашыў: гэта — жонка.

— А я таксама амаль адразу ведаў, што з Волькай ажанюся. Ну, не ў першы дзень знаёмства, але праз месяц дык дакладна. Дарэчы, мы з ёй усё ж памірыліся перад самым ад'ездам. Аказваецца, я нават не спрабаваў яе выслухаць. І яна мне ўсе крыўды за дзесяць гадоў, ад моманту знаёмства. Але лягчэй стала. Я, прынамсі, зразумеў, чаго яна хоча.

— І чаго?

Мсціўцы збянтэжаныя і адначасова абураныя такім нахабствам. Як?! Лепарэла ў чужой вопратцы?!

— Яна хоча дадому.

Развіць думку Віктар не паспеў, бо іх гукнулі, каб спяшаліся. Браты заскочылі ў аўтобус і селі побач з маці.

На хаўтурах ужо не было такога адчування журбы і смутку. Насупраць Грынкевіча сядзелі бацькаў калега з жонкай, якія памяталі яго яшчэ падлеткам. Завязалася размова пра жыццё-быццё. Калега, якога Віктар называў дзядзем Сашам, прыгадаў, які нябожчык быў шчаслівы, калі яго старэйшы сын атрымаў гран-пры на конкурсе. А яшчэ ён расказваў сябрам і калегам, з якім захапленнем назіраў за экзерсісамі сына на фартэпіяна, калі той бываў у Мінску на вакацыях. Ён бачыў у старэйшым нашчадку нейкае незвычайнае стварэнне, амаль паўбога.

Але ж мне ён мог сказаць толькі: «Малайчына, выдатна граеш», — моўчкі абурыўся Грынкевіч. І казаў гэта з амаль абыякавым выглядам. Няўжо так складана лішні раз сказаць камусьці, што проста любіш?

Складана. Іначай сам даўно б сказаў гэта многім. А яшчэ складаней з «я цябе кахаю», гэта ўвогуле нешта недасяжнае. Бо пачуццё нагэтулькі моцнае, што адымае мову. Ці можа, гэта толькі страх, страх агаліць душу перад каханай, якая ўжо столькі разоў рабіла табе балюча, гулялася з тваёй душою? Сказаць «Я цябе кахаю» — значыць прыняць боль адмовы, здрады, падману. Таму значна прасцей не казаць нічога. Або казаць шмат іншых словаў, якія добра апісваюць тое, што дзеецца ў тваім сэрцы, але не маюць той гаючай і чароўнай сілы, як словы «я цябе кахаю». Сказаць «Я цябе кахаю» — гэта быць гатовым аддаць іншаму сваю цеплыню і святло, сваю моц, сваю веру, сваю надзею, урэшце, сваё жыццё, калі гэта спатрэбіцца. Аддаць і не чакаць, што табе дадуць наўзамен тое самае. Калі ты сапраўды гато­вы аддаваць, табе не страшна будзе сказаць гэтыя словы.

З хаўтураў разышліся нават раней за шостую. Янка адразу пасадзіла ў машыну сваіх бацькоў і дзядзьку і паехала назад у Полацк. Гэта была жанчына з нейкім абсалютна нетутэйшым тэмпераментам, і Грынкевічу падумалася, ці няма ў цёці Светы, яе маці, нейкіх паўднёвых каранёў. Бацькаў брат з жонкай заставаліся ў Мінску заночыць, а назад у Гродна думалі ехаць назаўтра. Дзядзька перабраўся ў Беларусь амаль следам за Грынкевічавай сям'ёй, толькі трапіў у іншы горад. Гэта быў няпросты чалавек з няпростым лёсам, і лёс, магчыма, быў да яго аж занадта жорсткім. Дзядзька некалькі разоў меў непрыемнасці з савецкай уладай, ажно да пагрозы псіхіятрычнай лякарні, а цяпер яго не вельмі любіла іншая, яшчэ больш савецкая ўлада. Грынкевіч згадаў, як у пачатку дзевяностых ён лічыў дзядзьку амаль вар'ятам. Віктар, наадварот, сышоўся з ім і нават бачыў у ягонай асобе нешта накшталт гуру. Раней з гэтым чалавекам проста немагчыма было камунікаваць, але паступова супярэчлівасці між сваякамі сцёрліся. Праўда, дзядзька дагэтуль крыху кпіў з Аляксея, называючы яго «абмаскаленым», але пляменнік заўсёды лічыў няўдзячнай справай любыя спрэчкі на прадмет палітыкі, таму напрактыкаваўся ўнікаць іх.