Юлія Шарова - Don Giovanni, або Памілаваны свавольнік

— Добрую паэзію.

— Падзяліцеся, — папрасіў ён і пры гэтым падумаў, што выбар верша шмат што можа распавесці пра саму дзяўчыну.

Кася крыху павагалася, сказала, што твор увогуле празаічны, але ў ім ёсць самастойныя вершы, бо галоўны герой — паэт. Грынкевіч усмешкай падбадзёрыў яе, быццам перад ім была сарамлівая дэбютантка, што баіцца праслухоўвання на сцэне. Тады дзяўчына стала чытаць. Яна пачала вельмі ціха, без артыстычнай экспрэсіўнасці, да якой Грынкевіч прызвычаіўся ў тэатральным асяродку. Але гэта было такое чытанне, калі чалавек сапраўды перажывае ціхае, святарнае захапленне творам...

Якія страшныя, шэрыя дні!

Апоўдзень — вячэрні змрок.

Без цябе, без сонца, без цеплыні,

Ў сэрцы — боль, на вуснах — замок.

Імжэў у чацвер халодны дождж.

Я ў ложак лёг і памёр.

Праляцеў праз туман, праляцеў праз буран І пабачыў ільдзінкі зор.

Мае павекі цяжкімі былі Ад непралітых слёз.

За мною былі абшары зямлі.

Наперадзе быў Хрыстос.

І д'ябал сядзеў ля ног яго На вугалях залатых,

І на ляжках калматых ляжала ў яго Кніга грахоў маіх.

Амаль містычнае траплянне ў яго настрой так уразіла Грынкевіча, што ён знерухомеў і ўнутрана здранцвеў. Гэта было як пра яго напісана, гэта было пра тое, чым ён жыў апошнімі днямі. Як быццам аўтар гэтых радкоў усё-ўсё пра яго ведаў. Ён глядзеў на дзяўчыну як на медыума і чакаў наступных слоў, як прароцтва. А яна чытала да­лей, наўрад ці разумеючы, што адбываецца з яе выпадковым спадарожнікам. Грынкевіч слухаў з напружаннем, быццам гэта была нейкая вельмі суворая і жорсткая музычная тэма ў сімфоніі. Гэта быў рэ мінор, танальнасць Рэквіема, танальнасць Страшнага Суда — той самай халодна-аб'ектыўнай сусветнай справядлівасці. Але вось з'явілася іншая, пякучая і адначасова пяшчотная тэма, як быццам пабочная партыя. Як быццам замест шчыльнай медзі выйшлі наперад скрыпкі і заспявалі пра тое, што ён адчуваў насамрэч, здзерлі павязку з яшчэ свежай раны.

— Любая, што вы са мной зрабілі?

Чым асудзілі на страшны канец?

Чым варажылі, чым апаілі,

Чым, дарагая, забілі мяне?

Трызніцца мне ўсё ліловы вечар,

Вашы сляды на ліловым снягу.

Нават цяпер я шукаю сустрэчы,

Нават мёртвы без вас не магу.

Думаў, што ёсць забыццё ў смерці,

І зноў папаў у квітучы твой сад.

Вазьмі маё сэрца,

Вазьмі маё сэрца,

Вазьмі майго сэрца Чырвоны гранат.

Грынкевіча ахінула журба. Ён нібыта перанёсся на дзесяць дзён назад, і яму нават падалося, што ён зноў адчувае жаночыя пальцы на сваёй недарэчна змакрэлай шчацэ. І ён ледзь трымаўся, каб з ім не паўтарыўся такі самы прыступ слабасці. Аляксей апусціў твар, а потым затуліў яго далонямі.

Тэма зноў змянілася, стала лютай і жорсткай, як прысуд.

Занядбаў ён, божа, твае дары,

Талент развеяў, як дым,

Ён гарэлку піў, ён кахаў і курыў,

Брыдка лаяўся ў доме тваім.

Воласа не аддаў за багоў,

Нюхаў дно ў бакалах, як Ной,

І нават памёр ад кахання свайго

Да зямной жанчыны адной.

Ты даў зямлі дзіўных песняў сям'ю,

Ты арган стварыў для яе.

Ён мог грымець у славу тваю,

А славіў адну яе.

І ён самачынна арган паламаў,

І песня знікла з мяхоў,

І ў кнізе чыстага месца няма Ад яго бясконцых грахоў.

Яму рабілася вусцішна. Ён думаў пра лёс, пра Ананкэ, якая задае хаду ўсім падзеям. Нават мой­ры слухаюцца яе і адно дапамагаюць круціць верацяно, нічога самастойна не вырашаючы. І калі ўжо нітачка твайго лёсу так вытанчылася, то што ты можаш зрабіць?..

І адказ. Цішэй скрыпічнай струны.

Голас маці Хрыста і маёй:

— Ён кахаў, і за гэта палову віны Выкраслі з кнігі сваёй.

І душа яго была, як палі Ў сонечнай майскай расе.

Ён кахаў прыгажэйшую на зямлі, —

Выкраслі віны ўсе.

Ён так кахаў, як ніхто з мужчын.

Свет паклаў на каханай далонь.

Жанчына я і стаю за жанчын.

Кідай лісты ў агонь.

А ты, што душы можаш будзіць,

Ты, шалёная галава,

Уваскрэсні, на людныя вулкі ідзі,

Грашы, суцяшай, спявай.

Ёсць на свеце гор і лясоў краса,

Акіянаў сіняя соль.

— Але я не хачу, не хачу ўваскрасаць,

Там боль!

— І тут будзе боль.

Забыцця ў каханні і смерць не дае...

— Там змрок!

— І тут будзе змрок.

— Там яна!

— А тут не будзе яе.

Ёй горка,

Вярніся, дружок.

Ён быў у паўзабыцці пару хвілінаў і, напэўна, меў такі выгляд, што нават крыху напалохаў Касю, якая асцярожна запыталася:

— Што з вамі, Аляксей?

— Нічога. Зусім нічога, — адказаў ён і паспрабаваў усміхнуцца. — Сапраўды, добрая паэзія.