Михась Южик - Марыянеткі і лялькаводы

А госць не сунімаўся. На другі дзень ён выйграў яшчэ больш і на трэці карміў і паіў удвая большую колькасць народу, удвая больш было шуму, і абстаноўка станавілася злаякасна нездаровай. У выніку ўзнікла сварка паміж адной прыстойнай кампаніяй і збродам, што гуляў на більярдыставы грошы. Сварка мерылася перарасці ў тузаніну, якую з цяжкасцю ўдалося папярэдзіць. Ды не зусім: праз дзесяць хвілін у прыбіральні, пры нявысветленых абставінах, нехта расквасіў нос аднаму хлопцу з вышэйпамянёнай прыстойнай кампаніі. Хтосьці выклікаў па тэлефоне нарад міліцыі, і Ашоту давялося мець доўгую непрыемную размову з лейтэнантам у сваім кабінеце, даваць грошы.

Але і гэта б яшчэ не бяды, начхаць бы Анатолю Гаруну і на рэстаранных наведвальнікаў, абражаных паводзінамі піцерцавага хаўрусу, і на Ашотавы грошы, якіх у таго прорва. Уся рэч у тым, што гэты прыхадзень з гадзіну таму моцна абразіў самога Анатоля: прылюдна плюхнуў яму ў твар півам, аблаяў “сукай” і “шмаравозам”.

Анатоль, будучы чалавекам маленькім, тым не менш заўсёды балюча перажываў прыніжэнні сваёй годнасці. Яшчэ ў дзяцінстве, з прычыны разнастайных хвароб, ён адстаў ад сваіх равеснікаў у цялесным развіцці і нязменна падвяргаўся фізічнаму і маральнаму ўціску з іх боку. Ажно да шостага класа, дзень пры дні, яго мучыў адзін здаравіла. Пабіўшы некалькі разоў, ён панаваў над Анатолевай воляй і вытанчана, з бязлітаснай вынаходлівасцю малалетка здзекаваўся з Гаруна. Нават і зараз не можа без трымцення ўспомніць Анатоль, як тэрарызаваў яго той аднакласнік загадамі, хамаватымі падколкамі, абразлівымі мянушкамі. Ды ўсё пры дзяўчатах. Анатоль ведаў, што ў іхніх вачах ён раб, бязвольны пігмей, паганка. Даводзілася хавацца на перапынках па ўсялякіх закутках школы, або наогул збягаць на вуліцу і блукаць па раёне, — настолькі не выносіла яго ранімая душа тых здзекаў. Колькі разоў карцела кінуцца на здаравілу і малаціць, малаціць сціснутымі да болю кулакамі па ненавісным таўсматым твары, ударыць у пах каленам!.. А там — будзь што будзе. Аднак ведаў Анатоль, што з прычыны сваёй баязлівасці не тое што кінуцца на мучыцеля, а нават запярэчыць яму не насмеліцца. О, як ненавідзеў сябе за гэта Толік! Ад затоенай крыўды на сваю фізічную кволасць ён на пераменках, употай, скусваў да крыві рукі, а дома, на адзіноце, заходзіўся істэрычным плачам злоснага карліка і біўся лбом аб сцяну.

У шостым класе Гаруну стала асабліва невыносна цярпець здзекі гэтага вырадка, які год ад года адно здаравеў і ўжо ледзьве не ўдвая пераўзыходзіў Анатоля вагою. Рос і псіхалагічны комплекс Гаруна перад сваім катам, пры адным гуку голасу якога хлапца разбірала дрыготка. Ён усур’ёз думаў пра тое, каб угаварыць бацькоў перавесці яго ў іншую школу. Але дзе ўпэўненасць, што на новым месцы не знойдзецца чарговы аднакласнік-сатрап, што не будуць там гэтак жа зацята цкаваць Анатоля? Чуццё падказвала, што так будзе паўсюдна. Таму што ведаў, ох ведаў хлопец сваю прыроджаную, да поту ў далонях, баязлівасць, няздатнасць пастаяць за сябе. Але жыццёва неабходна было нешта мяняць. І Анатоль знайшоў выйсце.

Ён упарта, выкарыстоўваючы ўсе магчымыя сродкі, пачаў шукаць сабе сяброў-прыяцеляў з шэрагу дужых, але не такіх агрэсіўных, як ненавісны здаравіла, аднакласнікаў і вучняў старэйшых класаў. У ход пайшлі ліслівасць, подкуп, запабяганне, дапамога на кантрольных; Гарун даваў спісваць хатняе заданне патрэбным людзям, частаваў іх у буфеце ласункамі, а галоўнае — стараўся не адыходзіць ад іх ні на крок. Яго ўжо ляпалі па плячы “крутыя” хлопцы-равеснікі, весела аклікалі і здароўкаліся старшакласнікі, яго пачалі цаніць. І здаравіла, Анатолеў закляты вораг, тут жа адстаў. Такія людзі звярыным нюхам адчуваюць сілу ці слабасць і не соваюцца туды, дзе можна сустрэць адпор або атрымаць па карку. Больш за тое, праз паўгода Гарун наладзіў хітрамудрую інтрыгу і, сам застаўшыся ў цяні, нацкаваў на здаравілу двух старшакласнікаў, якія бязлітасна яго адмяцелілі. Пасля таго выпадку закляты вораг і зусім зрабіўся рахманым.

З той пары Анатоль заўсёды ставіў сябе на такія жыццёвыя пазіцыі, дзе меней за ўсё можна падвергнуцца гвалту, фізічнаму і маральнаму здзеку, перад якімі ўсё-ткі непазбыўна камплексаваў. Канешне, было б найлепей увайсці ў інтэлігенцкае асяроддзе, дзе пераважаюць не звярыныя, а чалавечыя ўзаемадачыненні. Але, апрача ўсяго, не выйшаў Гарун і розумам — праваліў ён у свой час дзве спробы паступіць у ВНУ. Тады канчаткова ўцяміў Анатоль, што яго козыры — хітрасць, абачлівасць, уменне ладзіць з уплывовымі і моцнымі людзьмі.