Михась Южик - Перакулены час

Усе нашы цялесныя адпраўленні, думаецца, і дадзены для таго, каб памяталі мы, недарэкі, нізасць сваю і жывёльнасць. Памяталі кожны дзень – на унітаз сядаючы, кім мы ёсць. Каб не забываліся. Асабліва тыя, хто разумны вельмі.

Гэтыя развагі пранесліся ў Васілёвай галаве хвілін за пяць, акурат пакуль Маша не вярнулася з ваннай.

– Ну як ты тут, мой харошы? – Яна шуснула пад коўдру і цесна прытулілася да яго. Ейнае цела было вільготным і халаднаватым. Сурмачу стала непрыемна. Унікаючы жаночых ласак, ён пацягнуўся па цыгарэту, запаліў і лёг да Машы спінай. Попел страсаў у шклянку, што стаяла на тумбачцы. Спаць зусім не хацелася. Карцела гаварыць, але думкі, што віравалі ў яго галаве, і якія нам удалося падслухаць, ніяк не стасаваліся са спальняй, прасцінамі ды голай красуняй Лухвіч.

– Ведаеш, Маша… – Васіль адкінуўся на спіну.

– У, – млява азвалася жанчына.

Хлопец адчуў пацяплелую руку на сваім жываце. Ён далікатна ссунуў яе на нейтральную тэрыторыю.

– Ведаеш, – прамовіў ён, – я хачу з табой падзяліцца адным з маіх дзіцячых успамінаў.

– Раскажы, я люблю пра дзяцінства. – Маша не пераставала гарнуцца да Васіля. Зараз яна дыхала яму ў самую шыю.

– І я яго вельмі люблю, – працягваў Васіль. – Я цяпер не надта шаную святы, але святы ў маім маленстве мне ўяўляюцца проста чароўнымі. Гэта цэлыя сусветы ў памяці. І адметна, што, магчыма, тады гэтыя святы мне не здаваліся такімі ўжо цудоўнымі. Я думаю, што зараз я ўспрымаю іх ярчэй і радасней.

– І са сваім домыслам... – уставіла Маша.

– І з доляй домыслу, і наогул па-новаму… Як бы табе сказаць… Я бачу тыя падзеі ўжо прапушчанымі скрозь прызму майго ўспрымання. Гэтакую ўяўную прызму, грані якой адшліфоўваліся гадамі. Бо я цепер разумнейшы, чымся ў дзяцінстве, і фантазія мая значна багацейшай стала… – Сурмач трохі задумаўся. – У дзяцінстве ж, пэўна, многа і сумнага, і балючага ў мяне было. Дакладна было. Аднак тое балючае мяне зараз не раніць. Затое радаснае – узмацняецца і яўляецца мне нават выразнейшым і больш аб’ёмным, чым раней.

– А я за сабой не заўважала гэткага, – сказала Маша, – мабыць, не было калі заўважаць. З васемнаццаці гадоў, як у інстытут паступіла, нібы нейкі вір мяне завярцеў: вучоба, курсы там розныя, жаніхі, замужжа, Косцік нарадзіўся, з мужам звада за звадай, развод, бацькі хворыя… За гэтым усё дзіцячае і затуманілася.

– Дык затуманілася і ў мяне, Маша. – Васіль разглядаў на столі размытыя цені ад таршэра. – Але ж тое-сёе з гэтага туману высоўваецца. А я яго да сябе цягну… Дык вось, пра што спачатку расказаць хацеў. У дзяцінстве мяне бацькі почасту сплаўлялі на Новы год і зімовыя канікулы да цёткі Ядвігі, бацькавай сястры. Бо я з Яўгенам, старэйшым брацельнікам, не мірыўся, і пакідаць нас удвух без нагляду небяспечна было. А цётка тады не працавала – муж яе ў райвыканкаме салідную зарплату атрымоўваў. Дзяцей у іх тады не было, і яна мяне да сябе брала ахвотна. Любіла яна мяне, дый цяпер любіць. А кватэра іхняя ў новым доме, шыкоўная трохпакаёўка, калідор прасторны – я ў ім у футбол гуляў. На секцыях кніг – неверагодная колькасць… А ёлку для мяне заўсёды высачэзную ставілі – пад самую столь. Цацкі на ёй – і цяпер такіх не сшукаеш – нямецкія. Гэх… Ды што там казаць… Карацей, хораша мне там было. На самы Новы год да іх госці зазвычай прыходзілі, з дзецьмі. Весяліліся мы да ўпаду. А аднаго разу, запомнілася, сустракалі мы Новы год у цётчынай сяброўкі. Гулялі гадзін да трох ночы, а потым рашылі спачываць дамоў адпраўляцца. Не тое каб далёка гэта было, а і блізкім той шлях не назавеш…

Васіль падазрона паглядзеў на Машу, якая ляжала з заплюшчанымі вачыма.

– Ты там не драманула, часам?

– Што ты! Уважліва слухаю. – Ружовыя вусны маладзіцы расплыліся ва ўсмешку. Вачэй яна не растуліла. – Ты так займальна апавядаеш…

– Карацей, – працягваў Сурмач, – ішлі мы ўтраіх: цётка Ядвіга, я і дзядзька. Ішлі ўздоўж новага шырокага праспекта (гэта тады была ўскраіна горада). Кругом: даміны ў дзевяць, дванаццаць паверхаў. І зіхацяць яны вокнамі. Прыгажосць небывалая. І мне пагатоў дзіўна, што не бачыў я ніколі натоўпу такіх аграмадных будынін. Гадаваўся я сярод цесных вулачак, у кааператыўнай “хрушчоўцы”. А тут – прастора, агні. Ёлкі ў вокнах, ледзь не на кожным аўтобусным прыпынку – вялізныя ўбраныя ёлкі, людзі каля іх гуртуюцца. Па святочна асветленых вуліцах грамада, нібы ўдзень, шпацыруе. Хлапцы, дзяўчаты, якія мне тады здаваліся зусім сталымі, гарэзуюць, ганяюцца адно за адным, бенгальскія агні запальваюць, валтузяцца ў снезе. Альбо разганяюцца – і па заледзянелым коўзкім тратуары едуць. Я страшэнна зайздрошчу ім. Мне таксама рупіць паўдзельнічаць у гэтым свяце жыцця. Але моцна трымае мяне за руку цётка Ядвіга. Радасць, нязнаная радасць распірае мае грудзі. Снег, а снегу ў тую зіму было багата-багата, іскрыцца пад нагамі, супяцца на мяне паабапал тратуара велізарныя сумёты, вабяць сваёй пухнатою. А маладзёны вішчаць, зыкаюць, штурхаюць адно аднаго ў тыя сумёты, узнімаюць у паветры срэбныя хмары. Цётка з дзядзькам аб чымсьці перагаворваюцца, я не разумею іх, хоць стараюся прыслухацца да іхняй размовы. Я не разумею дарослых… І раптам ззаду – гуллівы смяшок, крыкі, віск, тупат абутку па грунце: нас абганяе стройная дзяўчына з выпушчанымі з-пад шапкі валасамі, за ёй імчыцца высокі хлопец у моднай дублёнцы… Чамусьці мне менавіта дублёнка запомнілася. І яшчэ шапка на ім была зімовая, з паднятымі вушамі. Нагнаў хлопец дзяўчыну метрах у пяці паперадзе нас, схапіў за руку, да сябе прыцягнуў. Ён вышэйшы за яе амаль на галаву, дый яна не нізкая… Словам, прыгожая такая, зайздросная пара. І тут мой чуйны слых ловіць два словы: “Давай?” і “Давай!” – і са смехам, як па камандзе, абдымаюцца яны і злучаюцца доўгім-доўгім пацалункам. Мы наблізіліся да іх, прамінаем, а яны цалуюцца. А твары, верыш, Маша, занатавалася мне, – найпрыгожыя, нейкія нашы, беларускай пароды, твары… і высакародныя, не юрлівыя, не перакошаныя страсцю. Нават па сягоння бачу я іх адметную прыгажосць, і пачуцці іх нібы мне перадаліся: сапраўдныя, глыбокія, чыстыя ў іх былі пачуцці. Я гэта знаю. А спытай у мяне, адкуль знаю, не адкажу. Ведаю, вось і ўсё тут. Азарэнне мяне тады нейкае апанавала. Я быццам бы сябе ўбачыў праз гадоў дзесяць. І так закарцела мне тады перажыць тое, што перажывала гэтая прыгожая пара. І ведаў я, што для таго гадоў дзесяць чакаць давядзецца. А такі тэрмін у дзяцінстве вечнасцю здаецца!