Василий Гигевич - Страчанае шчасце

Ран ведаў, што паляўнічыя не плачуць, не павінны плакаць, ды не мог стрымаць слёз.

Да яго тады падышоў Рун, палажыў цяжкую руку на галаву і сказаў:

— Не трэба, не трэба... Твой бацька ўсё бачыць і чуе. Ён цябе будзе апекаваць. Свой дух адважнага паляўнічага ён перадасць табе. Перадасць і сваю сілу.

Вось і ўсё...

Колькі разоў, калі ніхто не бачыў, прыбягаў Ран на высокі бераг Пры. Там ён садзіўся ля курганка зямлі і пачынаў шаптаць:

— Ты бачыш, як магутная Пры лёгка разрывае белыя ільды і разносіць іх па заліўных лугах? Ты бачыш, як чародамі вяртаюцца птушкі з далёкіх вандровак, — лапатлівыя качкі, гагатлівыя гусі, як журавы нясуць нам свае курлыканні, як белыя буслы доўга-доўга, не махаючы крыламі, кружаць у высокім блакіце, выглядаючы месцы для гнёздаў? Ты чуеш, як соладка пахнуць першыя пралескі, як соладка пахнуць бэз і чаромха, як соладка пахне ўсё на зямлі: і лісце на дрэвах, і травы, і кветкі, над якімі з дзумканнем лётаюць пчолкі, як чароўным пахам поўніцца лес, што звініць ад птушыных спеваў, у якім чуецца рытмічнае чамусьці балючае сэрцу ку-ку, ку-ку... Ты чуеш усё гэта? Ты бачыш?..

І тады, калі Ран шаптаў, ён адчуваў, што бацька і сапраўды ўсё бачыць і чуе, ён, бацька, пачуўшы сынаў шэпт, тут жа пачынаў перадаваць яму свой дух, сваю смеласць... І палёгкаю поўніўся Ран, калі з прасветленымі вачыма пакідаў высокі бераг ракі.

Цяпер жа, калі Ран злавіў сома, упэўніўся — бацька не пакінуў яго, перадаў яму свой дух адважнага паляўнічага, і з гэтага часу ён зусім іншымі вачы­ма глядзеў на людзей, на таго ж Сына мядзведзя. Цяпер Ран нікога не баяўся.

Нечаканая здабыча маладых паляўнічых абрадавала род. Не трэба было ісці на паляванне, людзі заняліся іншым.

Захавальніца агню Вая павінна была асцярожна перанесці агонь з буда­на ў тое заглыбленне ў цэнтры стаянкі, дзе было выкладзена каменне і дзе звычайна смажылася мяса вялікага звера. Паклаўшы на чорнае каменне белы высахлы мох, ігліцу, галіны, Вая прынесла з будана на палцы агонь і тут жа пачала прыкормліваць яго. Для таго, каб агонь пачаў хутчэй есці новую ежу, Вая, нагнуўшыся да камення, перадавала агню свой дух — лёгенька дзьмухала і дзьмухала на яго.

Нарэшце язычок полымя перабег на мох, ухапіўся за сухую ігліцу і тады ўжо Вая пачала падсоўваць агню большыя палкі і галіны.

Жанчыны пайшлі ў лес збіраць травы і дубовае лісце. Знайшоўся занятак і дзецям — пабеглі па вялікія палкі.

Урачыста сома аблажылі травою, крапівою, лістамі маліны, шчаўем — усім, што звычайна елі і што магло напоўніць сома смакатою. Нават грыбы паклалі людзі ў траву.

Цяпер, калі перад вачыма людзей ляжала вялікая рыбіна, здаецца, яны зусім забыліся пра голад, нават пра паляванне на мядзведзя забыліся. Усе, здаецца, толькі тым і былі занятыя, што пазіралі на кемлівых адважных рыбакоў. Між людзей, павільваючы хвастом, круціўся ваўчок, ведаючы, што хутка і яму перападзе спажыва. І нават шэры кот, унюхаўшы пах рыбы, раз за разам мільгаў у кустах. Праўда, да людзей пакуль не падыходзіў, але далёка ад стаянкі таксама не адбрыдаў. Тут яму заўсёды штосьці перападала: тут бегалі вёрткія мышы, тут у пяску, калі нікога не было, купаліся шумныя дурнаватыя вераб’і, ды і пасля яды людзі спецыяльна штосьці пакідалі для ката. З лесу на бліжэйшую ад стаянкі сасну шухнула трашчотка-сарока. Звесіўшы ўніз дзюбастую галаву, круцячы ёю, то адным, то другім вокам пазіраючы на сома, яна дзелавіта распытвала ў людзей, дзе ж яны знайшлі такую смачную спажыву: «Чачэ-чачэ... Чачэ-чачэ...»

Так атрымалася, што побач з Ранам была пачырванелая, нечым узбуджаная Мая. Знарок ці незнарок, хто ведае, але яе рука дакраналася да яго рукі. Тады Ран уздрыгваў, як ад агню, і гэтаксама чырванеў.

Хто ведае, хто можа сказаць, чаму закаханыя гэтак хочуць дакрануцца адно аднаго рукамі? Не зважаючы ні на людзей, ні на час, цалюткімі днямі, не расплятаючы рук, яны сонна блэндаюць па зямлі, — як нешта адзінае, суцэльнае, непадуладнае ні людзям, ні свету... І глядзяць вакол сябе дзіўнымі замглёнымі вачыма, бо, мабыць, чуюць і бачаць тады штосьці іншае, — што іх яднае і чаго ў звычайным жыцці людзі не бачаць і не чуюць.

О-о, што ёсць каханне?..

Яно, каханне, усіх яднае: і вуркатлівых гуллівых галубоў, якія, галава да галавы, штодня гугукаюцца між сабою, і белых гордых лебедзяў, што аднойчы паруюцца на ўсё жыццё ў нястрымнай радасці, і гордых магутных ласёў, якія дзеля кахання калечаць сябе і сабе падобных, і рыб, якія па вясне, ломячы прыбярэжныя травы, клупцяцца і клупцяцца адна ля адной... Не толькі звяры і птушкі, мурашы і казюркі, але і травы і кусты напоўнены каханнем, — салодкімі пахкімі кветкамі яны вымольваюць пчол і мятлікаў, каб тыя паядналі іх... Усё, усё пранізана каханнем, без якога ніхто жыць не можа...