Людмила Рублевская - Авантуры Пранціша Вырвіча, здрадніка і канфедэрата

Давыд, які мазаў раны бальзамам, сшываў ды перавязваў, толькі краем вока бачыў цёмную высокую постаць у коле злых да зубнога болю ахоўнікаў. Бутрым стаяў, выпрастаўшы спіну, як за кафедрай, і засяроджана чытаў свой нататнік. Зразумела, калі і заўважыў ды пазнаў Ляйбовіча, выгляду не паказваў. Аптэкар жа наслухаўся столькі лаянкі ды кляцьбы ў бок Чорнага Доктара, што ўсур’ёз занепакоіўся. Шляхцюкі шчыра лічылі, што гетман учыняе несправядліва, не даючы ім пакараць здрадніка, які столькі шкоды нарабіў, і падазрона перашэптваліся, сабраўшыся кампаніямі.

А потым да Лёдніка падышла расфуфыраная пані ў парыку, падобным да ўзбітых вяршкоў з цукатамі. Паколькі міленькая, як херувімчык, пані трымалася ўладна, а ахоўнікі паслухмяна яе прапусцілі, Давыд здагадаўся, што гэта фаварытка князя мадам д’Асэ. Тут круглая шкляніца вельмі зручненька выслізнула з рук аптэкара і пакацілася бліжэй да Чорнага Доктара. Давыд кінуўся за ёю, нязграбны, смешны, злавіў, але выкуліў, вельмі ў час спатыкнуўшыся, змесціва ўсёй сваёй сумкі на зямлю… Давай збіраць, няспешна, абтрэсваючы. А заадно слухаючы размову на французскай мове, якой ён, як меркавалі прысутныя, наўрад валодаў.

— А вы адчайны чалавек, месье Лёднік!

Францужанка пазірала какетліва, але з насцярогай, як на дужа модную сукенку, якая, магчыма, акажацца не па памеры.

Бутрым, аднак, паводзіўся вельмі нешляхетна, таму што толькі на імгненне адарваў пагляд ад свайго нататніка, прагаварыў ветлівае прывітанне і зноў чытае… Д’Асэ міла ўсміхнулася сакаўнымі вуснамі, падмаляванымі сардэчкам:

— Вас не бянтэжыць, месье доктар, што вы ператварыліся ў нейкі інструмент, добра загартаваны меч, які ўсе зацята адзін у аднаго адбіраюць, каб скарыстаць супраць ворага? Любы інструмент, вы ж ведаеце, урэшце ламаецца… Асабліва ад частага выкарыстання.

На гэты раз Бутрым выявіў больш увагі, апусціў нататнік і кінуў пільны позірк на настойлівую госцю.

— Як бачыце, мая пакорлівасць мае межы, мадам. Я заўсёды намагаюся быць у згодзе з уласным сумленнем. Мною не вельмі зручна карыстацца.

Красунька іранічна пакланілася — маўляў, ацаніла вашу цвёрдасць, і нечакана тыцнула складзеным веерам у грудзі суразмоўцу.

— Падман, месье! Вы самі сябе ашукваеце. У адсутнасці волі — а яе ў вас не будзе ў бліжэйшы час, запэўніваю, — чалавек сам не заўважае, як саступае па дзюйму прастору свайго сумлення. Пакуль не саступіць апошняе. У вашым выпадку можа выратаваць толькі адно: выбраць сабе саюзніка, які з вас скарыстаецца, але дасць найбольш волі.

— І што мадам прапаноўвае? — голас Лёдніка быў халодна-ветлівы.

Францужанка абмерыла яго паглядам бліскучых, як вішні пад дажджом, вачэй. Скасавурылася на маладога няўклюду, які поўзаў непадалёк па траве і збіраў рассыпаныя шкляніцы, нешта мармычучы сабе пад нос, упэўнілася, што небарака не разумее ні слова з яе размовы, і працягвала.

— Вы чалавек гонару, месье Лёднік. Таму, спадзяюся, сказанае мною толькі са шчырай сімпатыі да вас застанецца між намі.

Бутрым пакрывіў рот, паказваючы сваю веру ў гэтыя сімпатыі, але моўчкі пакланіўся. Д’Асэ працягвала ціха:

— Я магу вас вывезці адсюль. Паверце, іначай вам падрыхтаваны страшны лёс — не без майго пасрэдніцтва, каюся. Але ў мяне заўсёды ёсць уласныя планы і меркаванні. Як вы ставіцеся да аўстрыйскага двара?

Лёднік не змог схаваць здзіўлення.

— Няўжо мадам плануе перабрацца туды?

— А чаму не? — белазуба ўсміхнулася д’Асэ. — Тое, што я для іх зраблю, дасць мне там трывалае становішча… Грэх не скарыстацца. Тут усё роўна нічога добрага не чакаецца, — францужанка з прыкрасцю ўздыхнула. — Канфедэраты прайграюць, гэта ўжо і Дзюмур’е зразумеў. Так, ён узяў Кракаў, але генерал Веймарн вызваў Суворава, да таго зараз далучаюцца новыя людзі… Як канфедэраты ваююць — самі бачыце. Афіцэры п’юць-балююць, на варту пасылаюць сялянаў, якія ціхенька збягаюць… Дзюмур’е сам мне казаў, што пасля наступнай жа канфузіі вернецца ў Парыж, абрыдла яму тутэйшае бязладдзе. Князь Багінскі ўвогуле не вайскаводца. А пасля паразы ў яго сканфіскуюць усё, ён паедзе ў эміграцыю… А такіх паноў-эмігрантаў я магу перабіраць дзясяткамі. Сумна. Гэты карабель тоне, і час перасядаць на іншы. Паедземце са мной!

Лёднік не зварухнуўся.

— Навошта я вам? Ува мне няма нічога, што б магло быць для вас каштоўным.

Фаварытка прымружыла вочы, якія сталі вельмі сур’ёзнымі.

— А я і не кажу, што разгледзела ў вас Адоніса. Але скіньце свае маскі. Прызнайцеся, месье Лёднік, вы тае ж пароды, што Каліёстра, Сен-Жэрмен, граф Батыста — разумныя, жорсткія і прагныя да прыгодаў людзі, якім дадзена трохі больш, чым належыць мець чалавеку. Вы не можаце абысціся без рызыкі і таемных ведаў. Хто кліча такіх шалберамі, хто авантурыстамі, але іх ахвотна слухаюць і ідуць за імі. Мне патрэбны такі чалавек, як вы, са змрочнай, пагрознай славай і шлейфам плётак пра ўсемагутнасць. Вось-вось будзе вольным месца асабістага лекара імператрыцы-маці Марыі Тэрэзіі. Можна паспрабаваць яго заняць.