Людмила Рублевская - Авантуры Пранціша Вырвіча, здрадніка і канфедэрата

Раптам удалечыні пачуўся выбух.

Ды не слабенькі, а так, што зямля страсянулася, быццам там прызямліўся цэлы статак адкормленых цмокаў.

Дзе выбух, там Полацкі Фаўст. Чамусь ва ўсіх трох адразу ўзнікла менавіта такая сэнсавая сувязь.

Што, вядома, пэўным чынам характарызавала найперш доктара Баўтрамея Лёдніка.

Калі наперадзе пачуліся далёкія галасы, і замітусіліся, бы мурашы ў разварушаным мурашніку, чалавечыя фігуркі на тле чорнага дыму, Давыд Ляйбовіч прытрымаў каня.

— Пан Вырвіч, стойце… Не варта вам туды лезці, ды яшчэ паніча валачы. Давайце я на выведку адпраўлюся — у мяне з сабой сумка з лекамі, прапаную свае паслугі. Там, мусіць, параненыя ёсць… Я, канешне, не доктар Лёднік, але ва ўніверсітэце дзякуючы яму павучыўся.

І, як ні карцела Пранцішу адправіцца самому, давялося пагадзіцца ды яшчэ ўтрымаць Алеся, які ірваўся шукаць татку. Спыніліся пад бярозкамі, на сонейку, на палянцы, якую абсыпалі белыя кветачкі — каб не ляжалі побач скрываўленыя трупы, дык можна было азірацца ў пошуках райскага дрэва і херувімчыкаў.

Але гэта быў не рай, а астравок зацішша пасярод крывавай вясны. На сонейку грэўся вялізны шэры з ружовымі прожылкамі валун, за ім можна было зручна схавацца. Магчыма, быў гэта каменны цмок-шавец, якіх шмат у ліцвінскіх вёсках. У такіх камянях ёсць нібыта акенца, куды можна шаўцу падаваць скуру, а пасля забіраць гатовыя боты. Галоўнае, у царкву ў абноўцы не заходзіць — разваліцца. А магчыма, гэта быў камень-следавік, на які аднойчы наступіла сама Маці Божая, назаўсёды пакінуўшы адбітак па форме нагі. Але паверхня валуна была роўнай, шурпатай, як спіна скамянелай жывёлы, зубра альбо вала… І, мусіць, менавіта такая легенда і існавала.

Вырвіча ж і малодшага Лёдніка зараз цікавілі не легенды, а эпапеі. Па выніках выведкі Давыда можна было напісаць эпічную п’есу і прадаць сустрэтым вандроўным камедыянтам… Шэкспір плакаў бы ў баку ад зайздрасці і выціраўся манжэтай.

Калі аптэкар пад’ехаў бліжэй да месца выбуху, пабачыў карціну без рамачкі. Невялічкі маёнтак, хутчэй — хутар, патрапіў пад капыты аднаго з вершнікаў Апакаліпсісу па імені Вайна. На месцы адрыны ці вялікай пуні зеўрала яміна, з якой ішоў чорны дым. Наўкруг валяліся дошкі і металічныя дэталі. Давыд, якому пан Вырвіч распавёў пра вадзянога цмока, здагадаўся, што гэта парэшткі пачвары. Тым больш перад тымі парэшткамі траянскага каня…. пардон, ліцвінскага цмока стаяў доктар Баўтрамей Лёднік, патрапаны так, нібыта ім стралялі з гарматы. Адзін рукаў вісеў на нітках, на шчацэ чорны пісяг. А насупраць Лёдніка драў горла пачырванелы князь Багінскі, які, здавалася, гатовы быў і праўда таго Лёдніка ў гармату запхнуць ды стрэліць у бок вострава Ява.

— Мярзотнік! Табе паверылі, цябе пусцілі з механізмамі разабрацца… Колькі князь Гагарын заплаціў, каб ты карабель узарваў?

— Вашамосць, гэта няшчасны выпадак! — хрыпла апраўдваўся Лёднік, стрэсваючы са скураной курткі наліплыя камякі гразі і попел. — У караблі, у прыладзе для ачышчэння паветра знаходзілася салетра. Падчас пераезду яна змяшалася з іншымі рэчывамі… Пачалася рэакцыя. Калі б я гэта не заўважыў, ды не папярэдзіў усіх, каб разбягаліся — маглі б быць і ахвяры!

Багінскі ледзь не пляваўся ад злосці.

— Не плявузгай! Гэта ты спецыяльна штось там намяшаў. Вырашыў вярнуць сабе міласць яе вялікасці, паспрабаваць зноў да яе ў давер увайсці. Дарэмна! Паглядзі на сябе! Бязродны, здохлы галадранец!

— Вашамосць, дазвольце, мы яго павесім! — раўнуў рослы шляхцюк, на лбе якога крывавіла драпіна — відаць, жалезная костка змея патрапіла.

Натоўп вакол ахвотна падхапіў:

— У пятлю чарнакніжніка!

— Ці-ха! — закрычаў князь і паморшчыўся — гарлаць ды раўці было не па ягонай натуры, нягжэчна.

І ад таго, што апусціўся да плябейскага крыку, Багінскі яшчэ больш злаваўся на вінаваўцу.

— На вялікі жаль, Лёднік, я даў слова, што захаваю табе жыццё і здароўе. Але не думай, што рэшту гэтага жыцця ты правядзеш, радуючыся, як мяне падмануў.

Князь рэзка развярнуўся, загадаўшы вартаваць вязня, як найвялікшы скарб, і сышоў, бы не заўважыўшы развітальныя словы доктара:

— Бедная Раіна Міхалішыўна, яна забылася акрамя жыцця і здароўя для нас згадаць пра свабоду…

Веснавы ветрык насіў чорныя сняжынкі попелу.

Далей на нейкі час увага Давыда была адцягнутая ягонымі першымі пацыентамі — не толькі шляхціц з падрапаным ілбом пацярпеў ад выбуху ў адрыне ды ў бойцы з маскоўцамі. Доктару ж Лёдніку, які таксама прапанаваў свае паслугі, вельмі груба параілі маўчаць ды не торкацца.