Уладзімір Дамашэвіч - Месяц у Раі, або Аддай сэрца людзям

— Чуеш, мама, як ён мяне хваліць, на што намякае, гэты нягоднік? — гнеўна-жартаўліва сказала Рагнеда. — Нягоднікам я ўжо другі раз за сёння яго называю.

— Ну, нечым жа ты яму недагадзіла. Ці ён табе, — адказала маці.

— Яна мне казала, што нешта пакажа. Вось цяпер я і бачу, што гэта шпундзікі, — растлумачыў Янка сітуацыю.

— Выходзіць, што на большае я не здольная? — пакрыўдзілася Рагне­да — так здалося Янку.

— Даруйце, я так не сказаў, — пачаў апраўдвацца Янка. — Ад цябе можна ўсяго чакаць.

— Усяго — гэта чаго? I добрага, і благога?

— Як той казаў: у Бога ўсяго многа. Але жыць трэба спакойна. I не азірацца — са страхам.

— Неяк ты пачаў загадкамі гаварыць, — ужо больш мірна сказала Рагне­да. — Але не буду цябе заводзіць. У цябе важная работа — здаць яблыкі.

Янка падзякаваў за смачнае снеданне матцы і Рагнедзе, устаў з-за стала. Цяпер ён пайшоў да суседзяў Аляксейчыкаў пазычыць тачку. Гаспадар, невысокі лысы мужчына, падобны да артыста Сарокіна, апрануты цёпла, але ў тапках на босую нагу, павёў Янку ў адрыну, што стаяла пры самых сотках Жаркоўскай Раісы Сцяпанаўны, Рагнедзінай маткі, адчыніў дзверы і выкаціў «тачанку» — двухколку з жалезным кузавам, у які ўлезла б сама мала два цэнтнеры «сыпучых цел». А ў Янкі былі тры скрынкі па сорак кілаграмаў яблык-ападкаў.

—- Вам памагчы загрузіцца? — спытаўся гаспадар — як кінуў за сабою.

— Ды не, справімся самі, дзякую. Праз якую гадзіну вярну вам «тачанку».

I Янка лёгка, узяўшыся за ручкі, як у плузе, пакаціў «тачанку» са двара. Яна ішла лёгка, была на гумовым ходзе, на падшыпніках. Каб паставіць скрынкі, спатрэбілася якіх дзесяць хвілін. Янкавы жанчыны заўважылі яго, калі ён ускінуў апошнюю скрынку. Рагнеда закрычала на яго, чаму не сказаў ім, яны памаглі б, але ён толькі махнуў рукою і пакаціў «тачанку» на вуліцу. Прамінуўшы некалькі хатаў, павярнуў у вузенькую вулічку, праехаў у патрэбны двор, у якім у канцы стаяла вялікае гумно — як яно толькі і ўцалела за войны і калектывізацыю! — адчыненае насцеж. Там, відаць было, варушыліся людзі. Янка пад’ехаў да самых дзвярэй, паставіў «тачанку» і зайшоў у сярэдзіну, павітаўся з мужчынамі. Адзін стаяў ля вагі — высокі, худы і зарослы, хоць яшчэ не стары, важыў мяшкі з яблыкамі, якія прывезлі сюды прыблізна на такой жа «тачанцы» два мужчыны, адзін вясковага выгляду, другі — гарадскога, у чыстых адпрасаваных штанах, у паласатай кашулі, з голаю калматаю галавою. Абодва былі на лёгкім падпітку. Яны сцягнулі з вагі свае мяхі, апаражнілі іх у вялізную кучу ў прыстаранку, забралі грошы і пайшлі.

Высокі худы і аброслы мужчына цяпер убачыў яго, кіўнуў гала­вою і сказаў:

— Што, ад настаўніцы Жаркоўскай прывезлі? Што ж так мала? Давайце памагу пакласці.

— Адкуль вы ведаеце, што ад Жаркоўскай? — здзівіўся Янка.

— Як не ведаць? Лічыце, суседзі, усё відаць. Трэці дзень, як прыехалі ў госці? Не памыліўся?

— Не памыліліся, мы тут прыехалі на адпачынак, — сказаў Янка.

— Ну, і пагоду вы добрую заказалі. На возеры яшчэ не былі?

— Не паспелі, але збіраемся.

Так гаворачы, яны ўскінулі скрынкі на вагі, было ўсяго восемдзесят кілаграмаў, атрымаў Янка на рукі ажно дванаццаць рублёў — больш як на тры пляшкі «Зуброўкі». Выгружалі-высыпалі таксама калектыўна, усё прайшло ў тэмпе. А там пад’язджалі ўжо людзі, нават адзін з возам, поўным мяшкоў.

Янка лёгка пакаціў «тачанку» з пустымі скрынкамі, якія цяпер падскоквалі і грымелі па блясе, — дарога была ў выбоінах. Пачатак зроблены, думаў ён, можна брацца за яблыкі, якія яшчэ сядзяць, страсаць іх ды патроху здаваць, бо потым, як пойдзе канвеер, цяжка будзе ўціснуцца ў чаргу. Але раз гаспадыня маўчыць, то што ім лезці са сваімі падказкамі? Яна не любіць, каб ёй падказвалі, яна ўсё вырашае сама. Янка здаў суседу «тачанку», падзякаваў, сказаўшы на ўсякі выпадак, што, калі трэба, ён гатовы ім памагчы завезці пару «тачанак» з яблыкамі на прыёмны пункт. Але гаспадар таксама падзякаваў і сказаў, што ў іх мала тых яблык, сад у іх малы. Янка ўсміхнуўся сам сабе: кінеш за сабою — знойдзеш перад сабою...

— Нешта ты хутка справіўся, — прывітала яго Рагнеда. — Шмат утаргаваў?

— Ажно дванаццаць рублёў! — пахваліўся Янка і паклаў грошы перад маткаю, якая сядзела за швейнаю машынкаю і нешта кроіла-шыла.

Гаспадыня ўзяла грошы, адняла пяцёрку і сказала Янку:

— Бяры ганарар, як вы кажаце. Зарабіў.

— Ну што вы, — стаў аднеквацца Янка. — Не трэба нам грошай, у нас і сваіх поўна. Наадварот, мы вам павінны даваць, а не вы нам!