Gore Vidal - Stworzenie Świata

Dariusz zrozumiał istotę sprawy, która umknęła jego doradcom. Oni chcieli go zrobić panem morza, a on chciał ożywić kulejący handel jońskich miast Azji Mniejszej. Dariusz zawsze przedkładał złoto nad sławę, a to z tej prostej przyczyny, iż za pierwsze można zawsze kupić drugie.

– Ile statków – spytał – potrzeba dla zdobycia Naksos?

– Aristagoras uważa, że zdobędzie Naksos mając sto żaglowców bojowych – odparł Artafernes. Nigdy słów mu nie brakowało. Zdawało się, że zawsze znajdzie właściwą odpowiedź na każde pytanie. Jak wykazały późniejsze wydarzenia, był całkowicie niekompetentny.

– Więc dwieście okrętów może go uczynić panem morza. W moim imieniu, oczywiście. – Uśmiech Dariusza był teraz jasno widoczny i czarujący.

– Przysięgam, że będzie ci służył równie lojalnie jak ja, Wielki Królu. – Histiajos mówił z pełną szczerością, co też wykazały późniejsze wydarzenia.

– Jestem tego pewien. – Dariusz przystąpił do wydawania rozkazów. – Trzeba zbudować sto trójrzędowców w stoczniach naszych jońskich miast. Mają być gotowe na wiosenne zrównanie dnia z nocą. Pożeglują następnie do Miletu, gdzie dołączy do nich sto okrętów naszej floty z Samos. Nasz brat, satrapa Lidii, dopilnuje wykonania tego planu.

– Posłuszni będziemy ci we wszystkim, Wielki Królu – padła ceremonialna odpowiedź z ust Artafernesa. Był zbyt przebiegły, żeby okazać, jak bardzo jest zadowolony. Za to Histiajos promieniał szczęściem. Jedynie Ateńczycy mieli ponure miny; droga z Naksos do Aten jest daleka.

– Powierzymy flotę najlojalniejszemu z naszych dowódców… Szeroka twarz Histiajosa promieniała uśmiechem.

– … naszemu kuzynowi Megabatesowi. – Dariusz nie mógł oprzeć się chęci spojrzenia na Histiajosa, któremu kąciki ust gwałtownie opadły. – Jego zastępcą będzie Arystagoras. – Dariusz wstał, wszyscy skłonili się nisko. – Taka jest wola Wielkiego Króla – powiedział, a my zgodnie ze zwyczajem powtórzyliśmy chórem: – Taka jest wola Wielkiego Króla.

Rozpoczęły się wojny greckie.

Pozostaliśmy z Hystaspesem jeszcze przez dwa dni w pałacyku myśliwskim. Dariusz codziennie wydawał dla nas wspaniałe uczty. Wielki Król jadał kolację sam albo w towarzystwie Kserksesa, ale przyłączał się do nas później na wino Wszyscy mieszkańcy gór szczycą się ilością wina, którą potrafią wypić, toteż nie zdziwiło mnie, że w miarę upływu czasu coraz mniej wody z Choaspesu dolewano Wielkiemu Królowi do helbońskiego wina Lecz, jak wszyscy członkowie jego klanu, Dariusz miał mocną głowę Nigdy się nie upijał, i to niezależnie od tego, ile wypił Potrafił jednakże nagle zasnąć Gdy to się zdarzyło, podczaszy i woźnica zanosili go do łóżka Górale mieli mocniejsze głowy od Greków z nizin. Tylko Hippiasz nie bywał pijany, ale stawał się coraz smutniejszy, ponieważ zdawał sobie sprawę, że na razie jego misja się nie powiodła.

Niewiele więcej pamiętam z tej słynnej narady Może jeszcze to, że Kserkses miał ochotę na udział w wyprawie na Naksos, lecz nie był pewny, czy otrzyma na to zgodę.

– Jestem następcą tronu – powiedział mi, kiedy nazajutrz w zimny, jasny zimowy poranek udaliśmy się na konną przejażdżkę – To zostało już zdecydowane Ale na razie nikomu nie wolno o tym wiedzieć.

– W haremie wiedzą o tym wszyscy – odparłem – Nie mówią o niczym innym – Było tak rzeczywiście.

– Dopóki Wielki Król tego nie ogłosi, jest to plotka, a on nie zrobi tego przed wyruszeniem na wojnę – Zgodnie z perskim prawem Wielki Król przed pójściem na wojnę musi mianować swojego następcę W przeciwnym wypadku, gdyby został zabity, zapanowałby taki sam chaos jak po nieoczekiwanej śmierci Kambyzesa.

Poganialiśmy konie, a zimny wiatr pomagał nam wytrzeźwieć po wczorajszej wypitce Skąd mogłem wiedzieć, że przeżywamy szczytowy okres potęgi perskiego imperium Jak na ironię cierpiałem w tych wspaniałych czasach złotego wieku Persji na nieustanne bóle głowy i zaburzenia żołądkowe z powodu nie kończących się uczt i pijatyk W kilka lat później po prostu oświadczyłem, że jako wnuk proroka mogę pić wyłącznie podczas rytualnych obrzędów Dzięki tej mądrej decyzji dożyłem tak późnego wieku Ale długie życie jest przekleństwem Teraz już wiem, że lepiej było pić więcej helbońskiego wina.

Latem następnego roku pojechaliśmy z Mardoniosem z Babilonu do Sardes Podróżowaliśmy wraz z czterema szwadronami jazdy i ośmioma kompaniami piechoty Kiedy przejeżdżaliśmy przez Bramę Isztar, panie haremowe machały do nas z dachu nowego pałacu, ale robili to również eunuchowie.

My, młodzi dowódcy, patrzyliśmy z szacunkiem na kilkunastu wojowników, przerażająco starych w naszych oczach, którzy walczyli u boku Dariusza na krańcach świata Spotkałem nawet starszego dowódcę, który znał mojego ojca, niestety nie zapamiętał nic ciekawego, co mógłby mi o nim opowiedzieć Naszą małą armią dowodził Artanes, brat Dariusza Nieciekawy to człowiek, zaraził się później trądem, i musiał zamieszkać samotnie na pustyni Mówi się, że trędowaci mają wielką siłę ducha Na szczęście nigdy nie byłem tak blisko żadnego z nich, żeby się o tym przekonać.

Nigdy w życiu nie czułem się tak szczęśliwy jak podczas tych tygodni spędzonych w drodze z Babilonu do Sardes. Mardonios był wspaniałym towarzyszem. Ponieważ obydwaj odczuwaliśmy brak Kserksesa, wiele uczuć, jakie doń żywiliśmy, podzieliliśmy między siebie.

Pamiętam zwłaszcza jeden wieczór, kiedy Mardonios, ja i kilka dziewczyn, które podróżowały w taborach, postanowiliśmy się przekonać, ile potrafimy wypić tego palmowego wina Siedzieliśmy na koronie tak zwanego medyjskiego muru starej budowli, której cegły rozpadały się na proch Wciąż jeszcze widzę nad sobą okrągłą złotą tarczę księżyca, podczas gdy turlam się po koronie muru Widzę tez równie złote słońce oślepiające mnie, gdy lezę pod wysokim murem na piaszczystej wydmie W nocy spadłem z muru, ale miękki piasek uratował mi życie Mardoniosa to ubawiło Przez wiele dni chorowałem od palmowego wina.

Posuwaliśmy się w stronę morza mając po prawej ręce Eufrat Nigdy przedtem nie byłem pod takim wrażeniem wielkości i różnorodności naszego imperium Z upalnej i intensywnie nawodnionej Babilonu wjechaliśmy na pustynię Mezopotamii, a z niej w gęste lasy górzystej Frygii i Karii. Krajobraz zmieniał się co kilka mil. Ludność także Ludzie z nadrzecznych nizin są niscy, ciemni, ruchliwi, o dużych głowach Ci z gór są wysocy, bladzi, powolni i mają małe głowy W nadbrzeżnych miastach greckich spotyka się niezwykłą mieszaninę ras Przeważają tam jońscy i doryccy Grecy, którzy zmieszali się poprzez małżeństwa z jasnowłosymi Trakami, ciemnymi Fenicjanami i bladymi jak papirus Egipcjanami. Rozmaitość typów fizycznych jest równie zadziwiająca jak monotonia ludzkiej natury.

Ze zrozumiałych powodów nie skręciliśmy z królewskiej drogi w Milecie, lecz dopiero w Halikarnasie, najbardziej wysuniętym na południe greckim mieście Wielkiego Króla. Mieszkańcami Halikarnasu są doryccy Grecy, tradycyjnie lojalni wobec Persji.

Zostaliśmy mile przyjęci przez króla Lydagmisa, który ulokował nas w nadmorskim pałacu, wilgotnym, szarym budynku typu barakowego, górującym nad wybrzeżem. Dzieliłem z Mardoniosem komnatę, z której roztaczał się widok na daleką, górzystą, zieloną wyspę Kos. Często stawałem w oknie. Po raz pierwszy w życiu widziałem morze. Muszę chyba mieć w żyłach krew żeglarzy – może jońskich przodków Lais? – ponieważ nie potrafiłem oderwać oczu od spienionych fioletowych wód. Popędzane jesiennymi wiatrami wielkie fale waliły w fundamenty nadmorskiego pałacu z takim rykiem, że nie mogłem w nocy spać, a w przerwach pomiędzy uderzeniami fal wsłuchiwałem się, wytężając słuch, w syk i szept morskiej piany tuż pod moim oknem.