Gore Vidal - Stworzenie Świata

– Błahe zdarzenia mogą prowadzić do strasznych katastrof… – Książę przerwał. Przybrałem uprzejmą minę. W Królestwie Środka nigdy nie wiadomo, co jest przysłowiem, a co zwykłą bzdurą. Dla ucha cudzoziemca jedno i drugie brzmi niebezpiecznie podobnie. – I tak – ciągnął dalej książę poprawiając na swoim pasie ozdoby ze złota, kości słoniowej i nefrytu – walka kogutów zmieniła dzieje Lu. Walka kogutów! Niebo wciąż z nas kpi! Pewien baron z rodziny Ci miał wspaniałego bojowego ptaka. Krewny rodziny książęcej też posiadał dobrego koguta. Postanowili więc wystawić je przeciw sobie. Zawody odbyły się za Wysoką Południową Bramą stolicy. Ach, cóż to za tragiczny dzień! Byłem tam. Jako bardzo młody chłopiec oczywiście.

Dowiedziałem się potem, że książę wcale nie był świadkiem sławnej walki kogutów. Lecz ponieważ tak często powtarzał, że uczestniczył w owym głośnym wydarzeniu, na pewno sam uwierzył w swoją opowieść. Wielu lat potrzebowałem, by przywyknąć do tego, że są ludzie, którzy kłamią zupełnie bezcelowo. Persom nie wolno kłamać, na ogół więc tego nie robią. Strach, jaki w ludziach naszej rasy budzi przeinaczanie prawdy, bierze się od Mądrego Pana. Grecy tego tak nie odczuwają i kłamią z fantazją. Chińczycy kłamią bez wysiłku. Większość eunuchów i książę Sze kłamią dla przyjemności. Ale jestem dla księcia niesprawiedliwy. U niego prawda i fantazja tak się pomieszały, że najpewniej sam ich nie mógł rozróżnić. Żył w wyimaginowanym świecie, jakby powiedział Pitagoras, pod ostrym lub prostym kątem do tego, co było zawsze.

– Baron Ci wyrafinowaną i szybko działającą trucizną natarł ostrogi swego bojowego ptaka. Po krótkiej potyczce kogut książęcy padł martwy. Nie muszę ci mówić, że tego słonecznego dnia przy Wysokiej Południowej Bramie w wielu sercach wezbrała złość. Było tam pół miasta, nawet sam książę Czao. Rodzina Ci cieszyła się. Rodzina książęca przeciwnie. Doszło do wielu utarczek, kiedy baron zbierał swoje pieniądze. Nikczemny baron spędził noc w pałacu Ci. Nazajutrz rano przed pałacem zgromadził się tłum. W nocy wykryto, że użył trucizny. Rozwścieczony książę przybył ze swą strażą przyboczną. Kazał uwięzić barona. Lecz winowajca, przebrany za sługę, wymknął się już z domu i uciekł na północ do Ci. Książę Czao ruszył w pogoń. Po czym…

Nagle mój pan przysiadł na pniaku; wyglądał poważnie i ponuro.

– Nastały złe czasy dla Królestwa Środka. – Zniżył głos, jakby ktoś nas mógł podsłuchać, a przecież oczywiste było, że jesteśmy tu całkiem sami. – Rodzina Ci przyszła z pomocą swemu krewnemu. To samo uczyniła rodzina Meng. I rodzina Szu. Są to trzy magnackie rody, które bezprawnie władają w Lu. Nad Żółtą Rzeką ich wojska zaatakowały armię mojego brata. Tak, wyznaczony przez Niebo książę kraju Lu, potomek Żółtego Cesarza, potomek księcia Tan z Czou, został napadnięty przez własnych niewolników, zmuszony do przepłynięcia Żółtej Rzeki i schronienia się w księstwie C’i. I chociaż książę C’i był mu życzliwy, nie mógł pomóc w odzyskaniu prawnie należnego miejsca. Rodzina Ci jest zbyt potężna, jej prywatna armia to największa armia w Królestwie Środka i to oni władają Lu. Mówiąc prawdę, ach, drżę na samą myśl o tym, zdarza się, że głowa rodziny przywdziewa książęce insygnia! Co za bezbożność! Bezprzykładna bezbożność! Niebiosa powinny były od razu ogłosić swój wyrok. Lecz Niebiosa milczały. I mój nieszczęsny brat umarł na wygnaniu. – Akurat kiedy książę znowu miał zakryć rękawem oczy, uwagę jego zwróciło stado czarnych ptaków. Badał ich szyk szukając znaków wróżebnych. Jeśli jakieś znalazł, nie dał tego po sobie poznać. Ale uśmiechnął się i uznałem to za dobry omen – dla mnie.

– Kto został następcą twojego brata, panie?

– Nasz młodszy brat, Serdeczny. Po czym umarł i władzę objął jego syn, mój uroczy bratanek, książę Aj.

– A rodzina Ci?

– Teraz posłuszni są księciu pod każdym względem. Inaczej nie mogą. Przeciwstawiliby się woli Nieba. Zobaczysz, jak płaszczą się przed potomkiem prześwietnego Tana.

Rozpierała mnie radość. Wybieraliśmy się do Lu.

Była wiosna, kiedy opuściliśmy Lojang. Zakwitły pierwsze kwiaty na drzewach migdałowych, pola zmieniały barwę z błotnistej czerwonobrunatnej na żółtozieloną. Derenie kwitnące wszędzie dookoła wyglądały jak różowe chmury, które spadły na ziemię. Muszę wyznać, że gdy drzewa wypuszczają młode liście, wszystko wydaje mi się możliwe. Dla mnie wiosna jest najlepszą porą roku.

Jechaliśmy lądem. Raz czy dwa książę próbował płynąć barką po rzece, ale znosił nas bystry prąd. Nawiasem mówiąc, barki te mogą płynąć w górę rzeki równie dobrze jak w dół. Żeby płynąć pod prąd, przywiązuje się liny barki do zaprzęgu wołów, które ciągną barkę w górę rzeki. Woły idą specjalną drogą, wyżłobioną w miękkim kamieniu nadbrzeża. W ten sposób nawet wąskie strumienie w wąwozach są spławne o każdej porze roku, prócz wczesnej wiosny, kiedy niespodziewane powodzie sprawiają, że podróż rzeką staje się ryzykowna.

Urzekła mnie uroda krajobrazu. Ziemia tu jest bogata. Lasy jak z baśni. I co najlepsze, wciąż trzymaliśmy się blisko srebrzystej rzeki. Nocą jej cichy, miarowy szum stanowił tło miłych, kojących snów.

Od czasu do czasu droga prowadziła nas na sam brzeg rzeki. Wyspy o dziwacznych kształtach wyglądały tak, jakby jakiś bóg czy demon rzucił je na srebrną wodę. Wiele z nich przypomina miniaturowe wapienne góry zarośnięte cyprysami i sosnami. Na każdej wyspie znajduje się co najmniej jeden przybytek miejscowego bóstwa. Niektóre z nich to przepiękne budowle z dachami z glazurowanych dachówek; inne, dość prymitywne, pochodzą z epoki Żółtego Cesarza – tak przynajmniej twierdzą ludzie.

W samym środku seledynowego i żółtego zagajnika bambusowego ochmistrz księcia wydał przeraźliwy okrzyk.

– Książę! Smok!

Z mieczem w dłoni książę zeskoczył na ziemię i zajął pozycję za tylnym kołem swojego wozu. Wszyscy inni ukryli się w zagajniku. Tylko dwunastu rycerzy, którzy zdecydowali się odbyć z nami podróż z Lojangu, dobyło mieczy. Bałem się i byłem ciekaw.

Książę wciągnął nosem powietrze.

– Tak – szepnął – jest tu w pobliżu. Bardzo stary. Bardzo dziki. Chodźcie za mną.

Gdy książę torował sobie drogę przez bambusowy zagajnik, młode pędy schylały się przed nim, jak gdyby był boskim wiatrem. Potem straciliśmy go z oczu. Lecz dotarł do nas jego przenikliwy okrzyk: – Śmierć! – Po czym rozległ się łoskot, jakby jakieś wielkie zwierzę przedzierało się przez zagajnik w odwrotnym kierunku.

Po chwili książę wrócił z bladą, lśniącą od potu twarzą.

– Uciekł, niestety! Gdybym był na koniu, miałbym już jego głowę. – Otarł twarz rękawem. – Naturalnie wszystkie mnie znają i przez to jeszcze trudniej mi któregoś dopaść.

– Przecież to tylko zwierzęta – powiedziałem. – Jak zwierzę może znać człowieka z reputacji?

– A jak rozpoznaje cię twój pies? Też jest zwierzęciem, prawda? Zresztą smoki to specjalny gatunek stworzeń. Nie są to ani ludzie, ani zwierzęta, ale coś całkiem innego. Żyją właściwie wiecznie. Podobno niektóre pamiętają czasy Żółtego Cesarza. I znają swojego wroga, sam przecież widziałeś. Ledwie mnie dostrzegł, a już uciekł w popłochu.

Później jeden z rycerzy mówił mi, że udało mu się zobaczyć rzekomego smoka, który okazał się bawołem.

– Stałem za ochmistrzem na pierwszym wozie. Albo ochmistrz jest ślepy, albo po prostu udawał, że widzi smoka.