Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

— Алесiн.

— Якоi ж гэта?

— Нашае. Корсачышынае, цётка.

— Во як… — задыхалася старая — з яе гнала дух. Чорныя, што ляжалi на сухiм, упэцканым у цеста кii, рукi з набрынялымi i паскручванымi ў вузлы жыламi калацiлiся.

На надворку плакала, трымаючы на руках укручанае ў новую суконную радзюжку малое, гадкi тры, дзiця, Мiронава Маня. Яна была ў лёганькай, у чым, мусiць, ускорала выскачыць з хаты, зашморгнутай пад падбародкам хустцы i адной злiнялай кофце. Нацягнуўшы ад агню на самыя вочы пляскатую кепку, перапалоханы, збялелы Васiль пакрыкваў на яе тонкiм, шапялявым, як у старое бабы, голасам:

— Каму кажу — прастынеш! Бяжы да кагонебудзь у хату!

Маню ад гэтых слоў разбiраў яшчэ большы жаль, яна, як па нябожчыку, заводзiла тонкiм, ужо ахрыплым голасам:

— О-ё-ё-й, а мая ты хатачка, а дзе ж жыцьмем?

На Васiля касiўся, падтрасаючы накiнуты наапашкi абшморганы кажух, з-пад якога былi вiдаць споднiя палатняныя порткi i сарочка, стары Мiрон:

— Аб ты, скажы гаспадар, аб не людзi, дак i каровы не вывеў бы з хаты!

Мужчыны, зайшоўшы з другога боку хаты, пачалi рваць доўгiм бусаком яшчэ моцны неперагараны ачэп страхi. Быў чуваць сухi трэск дрэва i дружны крык мужчын. Чуўся тоўсты голас Бронiка Лiтавара:

— Яшчэ раз — разам!

— Яшчэ раз — разам!

— Яшчэ раз — гоп!

З неперагаранага лоба страхi, дзе яшчэ сама ўзяўся гарэць зыркiм агнём выплецены тоўстаю лазою шчыток, завiлася ўгору i, пагойдваючыся, асядала на чорную купу людзей, на жоўты ў мiгатлiвым бляску снег перагараная салома.

Лускалi i стралялi вугольчыкамi шурпатыя ў чырвонай лусцэ, аб’етыя агнём латы. Там страшна загойдаўся комiн.

Закрываючы локцямi ўгнутую голаў, да акна падбег i закрычаў нешта ў чорную прорву хаты стары Корсак.

— А-я-я-ёй, чалавека завалiць! — адвярнулiся перапалоханыя бабы, каб не бачыць, як будзе падаць у хату, ломячы старую трухлявую столь, цяжкi комiн.

Хрысця ўбачыла, як неяк паволi, мусiць, абамлеўшы, да чорнае прорвы акна, абсыпаная iскрамi, лезла Алеся. Учула, як i самую аблiвае нейкая мяккая гарачыня, як зрабiлiся нежывымi i падагнулiся ногi.

Раптам з чорнае прорвы хаты паказалася Iмполева галава, i, высунуўшы цераз падаконнiк нагу, ён перавалiўся сюды, на двор. Адскочыўся далей ад сцяны i засмяяўся, паказваючы белыя зубы i скiдаючы з галавы шапку: атрасаў з сябе iскры. Услед за iм, пахiснуўшыся, як п’яны, з грукатам аб’ехаў комiн. Праз вокны было вiдаць, як у праломе столi, нiбы праз драбiнкi ў печцы, пасыпаўся жар. У хаце засвяцiўся i пачаў расцi агонь. Мужчыны з крыкам: «Раз-два — узялi! Яшчэ раз!» — iрвалi чорныя падгараныя кроквы — недзе суха рыпеў, выгiнаючыся i не паддаючыся, цвiк. Гарэла i абвальвалася столь.

Iмполь, атрасаючы адною рукою з плячэй нацярушаныя iскры, у другой нёс сарваны з цвiчка ў покуцi блiшчасты вянчальны абраз з васковай кветачкай пад шклом. Яго дагнала i турзанула за кiшэнь Алеся. Пацiху засварылася, зiркаючы спадылба на баб, цi не чуюць.

Ён, насупiўшыся, моўчкi глядзеў у снег, потым падняў вочы, убачыў Хрысцю i завярнуў да яе.

— Во, цi бачыла, ледзьве не згарэў, — ужо голасна сказала Алеся, беручы Хрысцю за рукаво i тулячыся да яе. Дзябёлая, мажная поруч з дробненькай — на смуглявым тварку адны лупаваценькiя, чорненькiя, як у вавёркi, вочкi — Хрысцяй.

— Не кажы, i ў мяне чуць сэрца не адарвалася.

— Няўжо? — варухнуў плячом i засмяяўся тым сваiм, трохi сарамяжлiвым смехам Iмполь.

— Яшчэ i выскаляецца, — адвяла злыя вочы Алеся.

— Няўжо ж плакаць… Людзi хоць дзякуй скажуць — столькi адзежы выкiнуў.

— А гэта, спытай, нашто? — Алеся паказала на вянчальны абраз.

— Хрысця во замуж iсцiме, там спатрэбiцца. Праўда, Хрысцечка?

— Скажа, як маленькi…

— Вой, перастаньце, у людзей вунь гора, нам — смешкi, — зморшчыўшы носiк, зажмурыла свае лупаценькiя вавёрчыны вочы Хрысця.

У хаце пастрэльваў агонь. Расшугаўшыся, полымя лiзала праз высаджанае з рамай акно верхнiя вянкi зруба. На другiм акне вясёлкай пералiвалiся, лускалi шыбы, з сухiм вострым звонам сыпалася шкло. Гарэла абваленая столь. Было вiдаць, як на падгарэлай, патанчэлай бэльцы пакалыхваўся, пералiваючыся мiгатлiваю чырванню, доўгi дрот, на якi, мусiць, вешалi шкляную лямпу.

Мужчыны, забегшы з гародчыка i ломячы трухлявы плецены частакол, узяўшыся за бусак, iрвалi верхнi вянок сцяны. Мiця, стаўшы ад вугла, падважваў дзеравiну. На снег сыпалiся i шыпелi чорныя вуглi.

Iмполь азiрнуўся, палажыў на стракаты, абсыпаны перагаранаю саломаю снег вянчальны абраз — васковаю кветачкаю ўверх — i, нацягваючы на лоб картовую кепку, памкнуўся да агню.