Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

Конь звярнуў з цвердаватае бясконцае шашы на замеценую дарогу, збiўся са спорнае хады, грузнучы па каленi сам i цягнучы, як па глыбокай вадзе, санi. Назад памаленьку паплыў абкураны снегам сiвы дубовы крыж. Вецер iрваў на iм счарнелы кужэльны ручнiк.

Пад’ехалi да Верасава. Алеся з трывогаю падумала пра блiзенькае цяпло хаты, пра старую свякроў, што будзе глядзець спадылба, i раптам нешта пякучае аблiло яе сэрца: «Як жа ж будзе жыцца з iм, з Iмполем, што во сядзiць, каторая пара, не абзываючыся?»

I ён, як чуў яе мыслi, штурхануў нiбы няўзнак локцем:

— Го, цi не заснула там?

Саскочыўшы з саняў i топячыся па каленi ў сыпкiм маладым кургане, пайшоў адкiдаць браму.

Чуткая сучачка, згледзеўшы сваiх, вышмыгнула праз шчылiну непрычыненых веснiчкаў i, завiшчаўшы, пакацiлася да саняў.

У дзiравых астуджаных хатах па нагах хадзiў вецер. На чорныя шуфляды акон праз расколатыя i застаўленыя крыжыкамi лучынак шыбы намяло сiняватага, як цукровая пудра, снегу.

Зранку яшчэ гнала ў вочы сухi калючы снег. Сеяла, як праз дробнае сiтца, з тоўстых стрэх белы пыл, зганяла ў косыя шчылiны патрэсканых сцен.

Курэла, мяшалася сiваю гарачаю параю пад Верасавам перадкалядная завея. Вецер дзёр каля застрэшкаў, iрваў пучкамi салому, мяшаў дзе каля вуглоў на скразняку з перамерзлым пяском снег.

Сярод дня шарая навараць хмар разлезлася, як старая, зношаная радзюжка.

Паказалася залацiстая глыбокая яснасць — вызiрнула нiзкае белаватае сонца.

Як плойма лятучых мурашак з празрыстымi крыльцамi, у косых слупках яго завiрыў, замiльгаў дробны снег. I зрадзеў саўсiм, не хочучы i змарыўшыся iсцi.

Перакацiлася цераз цёмны пасак лесу i пачало неяк спадцiшка чырванець жоўценькае сонца.

Пратрымаўшыся нядоўга, мерк кароценькi зiмовы дзень.

Вышай лiловага, як разведзенае чарнiла, неба, там, дзе зайшло сонца, доўга трымалася яснасць. I над гэтай яснасцю задрыжала першая зорка i праз хвiлiну, нiбы сашмаргнуўшыся па нiтачцы, выяснiлася другая, драбнюткая, ледзьве знаць.

Неба афарбавала ў свой сiняваты колер абслiзганы завеяй снег. Над вёскаю попелам зацерушыўся i зашапацеў поцемак. Адзвiнелi каля абледзянелых — не даступiцца — калодзежных зрубаў вёдры, сцiх крохкi цяжкi рып дзвярэй з абынелымi клямкамi.

Як пераспелыя сухiя струкi, лускаў мароз. I недзе стралялi, як хто ўбiў туды клiн, калолiся, пускаючы глыбокiя шчылiны, тоўстыя вуглы хат.

Шызым дымам у сiняе, зацярушанае пякучым жарам мiгатлiвых зорак неба падымалiся абсiвераныя бярэзiны. Мяккiмi тоўстымi смаўжамi, натапырыўшы рожкi канькоў, горбiлiся белыя стрэхi хат. Жоўтая вiднасць ад вокнаў лягла на сiняватыя, навеяныя роўна з плотам курганы ў гародчыках, на абынелы сiвы частакол.

Верасаўцы ў цiхай i трывожнай набожнасцi, як у касцёле падчас iмшы, нават баючыся закашляць, шыкавалiся да куццi. Прынёсшы з гумна, рассцiлалi на стале порсткае сухое сена, каб назаўтра аддаць яго каню.

На ўсю хату ўжо, як ад кваснае хлебнае дзежкi, пахла густою кiслатою — на покуцi за сталом, у вялiкiм аплеценым гаршку, накрытым чыстым, выкачаным на пранiк ручнiком, стыў i трэскаўся аўсяны кiсель. Згаладалыя за доўгi пост дзецi — патрывай на адной кiслай, як воцат, саладусе ды падсмажаным i патоўчаным з соллю да картопель iльняным семенi — украдкам зiркалi туды на покуць, круцiлiся пад рукамi каля мацярок, што таўклi ў цёрлах, шморгаючы качалкаю, недзе выхаваны ў торбачцы на такi дзень мак. Адзiн перад адным каштавалi з лыжкi прэснае нiшчымнае «малако».

Толькi з «рускiх» хатаў быў чуваць глухi, як з-пад зямлi, гук — там яшчэ секлi на распал тоўстыя, высушаныя ў печы дровы — збiралiся варыць да прыкупленых худых селядцоў параныя картоплi. У «рускiх» — самы пост. I, як чарвячок у разрэзаным яблыку, у iхняй душы варушылася хцiвая зайздрасць, што ў «палякаў» надыходзяць каляды i iм можна будзе разгавецца.

Не было чуваць на вулiцы раптоўнага вiску дзяўчат, сытага i густога рогату хлопцаў.

Сцiшэла сёння i перайначылася прыбраная ў зялёныя, падсаджаныя пад бэлькi яловыя лапкi, чыстая, з яснаю падлогаю Корсакава хата.

Як i ўся тая палавiна Верасава, што хрысцiлася ў касцёле i была «польскаю», Корсакi гатавалiся да куццi. На покуцi за трохi адсунутым ад лавы сталом падымалася не прыбраная яшчэ, не абсохлая ад зледзянелага снегу, у жаўтлява-зеленаватых мiгатлiвых, як скупая ранiшняя раса, кропельках вады гусценькая прысадзiстая елка. Ад яе, як i ад пазатыканых за бэлькi зялёных лапак, што парастапырвалi свае калючыя, акрыялыя ад холаду пальцы, холадам пахла свежая вiльготная смалiна.