Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

— Дзе вы бачылi, гэдакi вятрыска, — ускочыўшы ў гумно i азiраючыся на Iмполя, засаромелася Алеся.

Ён стаяў на торпе збожжа, трымаў, узяўшыся за перавясла, кароткi аўсяны сноп. Чакаў, покуль стары падмяце зацярушаны сечкаю ток.

Алеся з-пад ражка тоўстае, накiнутае на голаў суконнае хусткi цiкавала туды, на торп, бачыла, як у яго, Iмполя, на верхнюю губу смешна вылез кончык языка, калi ён, ганяючы вецер, адзiн за адным пачаў кiдаць на падмецены ток шапаткiя аўсяныя снапы. З аднаго сашмаргнулася i асталося ў Iмполевай руцэ перавясла — на току разбэрсалася пучкамi слiзкая аўсяная салома.

— От удалы, — пакруцiў калматаю авечаю шапкаю стары малацьбiт, нагiнаючыся i зграбаючы ў сноп аўсяную салому.

— Велькая бяда, што каторы разаб’ецца, — яна адступiлася да дзвярэй i выняла з-пад суконнае хусткi торбачку з салам, утаптала каля пярыла на жытнiя снапы. — Во, падсiлкуйцеся трохi…

Стары малацьбiт, падбiваючы вышай на лоб цяжкую касматую шапку, прыжмурыў вока, з дзiвам паглядзеў на маладзiцу — на губах у яго задрыжаў хiтры i шчаслiвы смех.

— Зачыняйце ж гумно, — згледзеўшы гэты смех, крыкнула Алеся i зняла з прабоя доўгi крук.

Густы вецер заглушыў прыткi тупат яе ног.

Прычынiўшы расхрыстанае гумно, стары малацьбiт развязаў торбу, зазiрнуў туды i падняў свой дзюбаносы твар:

— Ого, цябе даглядае, каб дужэйшы быў. Дзiва што, гэдакая маладзiца… Без сiлы не абыдзешся.

— Ты ўжо, дзядзька, гавары, ды не ўсё дагары. — Iмполь скочыў на ток, папраўляючы з’еханую набок кепку, спытаў: — А што яна прынясла?

— Што? Сала во цэлы брус, — ён зноў махнуў вастраватым доўгiм носам. — Дак мо праўда падсiлкуемся?

— Не, саб’ём ужо гэты пасад, — Iмполь папляваў на далонi, зняў з шула стары, абслiзганы цэп.

— Ну, што ж, пакуль цэп, датуль хлеб, — стары малацьбiт, нiбы нехаця i паволi, толькi патрапляючы Iмполю ў такт, раскручваў цяжкi грабовы бiч.

Бэрсаючы i падкiдаючы салому, высока ўгору адзiн за адным паднiмалiся вагкiя бiчы i, перакручваючыся там, з гакам прыставалi да трапятлiвых снапоў. Па дошках пярыла секлi мiгатлiвыя зярняты, уздрыгвалi i шапацелi, як жывыя, кароткiя аўсяныя снапы.

Стары малацьбiт скiнуў з галавы аб’еханую на вочы авечую шапку i, паблiскваючы мокрай лысiнай, зноў з крэхтам замахаў цэпам, трапляючы Iмполю ў такт. Ад натугi ў яго ўпiраўся ў левую шчаку язык — на ёй расла i цвярдзела вялiкая гула.

З гумна ляцеў расцяжны гупат, аддаваўся за чужымi будынкамi. Здаецца, малацiлi ў iншым гумне.

Тугою радзюжкаю за вугламi бухаў вецер, iрваў цяжкi водгалас цапоў. Чапляючыся за чорныя каўпакi стрэх, з сiверу паўзлi нiзкiя жаўтлявыя, як зляжалая сiвая воўна, снегавыя хмары. Пры зямлi бэрсалася глыбокая цемната. У Верасаве нiдзе не было агню, толькi ў Мондрых дрыжалi жоўтыя вокны — у хаце, з падкручаным кнотам, гарэла лямпа. Падсунуўшыся блiжай да яе, на цяжкай праснiцы сядзела нямая, наслiньваючы каля нiткi кудзелю, скубла зубамi кастрыцу i пстрыкала яшчэ голым i лёгкiм верацяном. Потым, паставiўшы яго на прыпол, накручвала напрадзеную нiтку.

Вярнуўшыся з гумна, Алеся засцiлала свой ложак, накрываючы яго новаю, нядаўна вытканаю ў рознакаляровыя ба@бы, ад якiх аж стракацела ў вачах, радзюжкаю i думала пра Iмполя, думала, што i дзецi пойдуць ад яго гэткiя харошыя, як ён сам, — чорныя, кучаравыя, з сiнiмi вачмi, як былi дзецi ў дварчанскае краўчыхi, да якое яна, Алеся, яшчэ дзеўкаю насiла шыць сукенку.

Сяло збiралася ў Корсакаў. Збiралiся ўжо не адзiн год: спярша, як удома была Алеся, а потым, калi яна выйшла замуж, падняўся Мiця, цi Змiтрык, як казалi на яго ў вёсцы, — i хата ў Корсакаў паранейшаму не зачынялася нi ў святнi, нi ў буднi дзень.

Ранiцаю, укiнуўшы на дзень скацiне i не чакаючы, покуль зварыцца снеданне, яшчэ нашча, прыходзiў хто-небудзь з мужчын. Прыходзiў паслухаць, што робiцца на свеце, — Мiця выпiсваў газеты, найбольш усё беларускiя, з Вiльнi.

Iншы селявiк прыходзiў так сабе, абы пагаварыць, бо дома ўсё змалочана, астаўся хiба толькi лубiн, што ляжыць пад застрэшкам цi ў палувенцы, лускаючы перасохлымi струкамi, але з iм пачакаецца да вясны, а цяпер няма чаго рабiць, як пасядзець на сяле. I ён прыходзiў да Корсакаў. Не расшпiльваючы кажуха, не скiдаючы шапкi, садзiўся на парозе i гаварыў то да Мiцi, што мянцiў аб вузкую папругу брытву, падвярнуўшы ў рубашцы каўнер i расшпiлiўшы грудзiну, — збiраўся галiцца, то да маладое гаспадынi, што стаяла каля печы, падважвала вiлачнiкам чыгуны, i ў яе на твары, на грудзях, на голых да локцяў i пруткiх руках трапяталася чырвань ад агню. Гэта была тая самая прысадзiстая дзеўка, што некаторага дня прыбягала да Алесi пазычыць газы. Прыходзiлася яна Алесi i Мiцю стрыечнаю сястрою, i звалi яе Хрысця. Узялася яна тут у Верасаве яшчэ з жнiва: падмеўся яе гадаваць цi то ўзяў за наймiчку стары Улас Корсак: у яго сястры, што была замужам за дваццаць вёрст адсюль, памёр мужык, а ў хаце тры дачкi, адна пад адну, — сястра i аддала меншую з iх, Хрысцю. Корсак дакляраваў, што адпiша гектар.