Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

Вольга засаромелася яго, угнула голаў i загаварыла зноў:

— Цi чулi ж вы? У Пэлькi Ката мову адняло. Кроў у галаву злiлася. Учора вечарам прыбягаў да нас iхнi Жэнiк… Хадзiў мой, але дзе ж ён паможа…

— Няхай крые бог! Няўжо? — заварушылася на палку старая Мондрыха. — Гэта ж усё за тое, што некалi ў вайну людзей удаваў… Чужая бяда нiкому дарма не мiнецца…

— Дзiва што, — паднялася з лавы Вольга, узяла з прыпека гаршчок, у якi ўжо нямая Еўка нагарнула гарачых вуглёў, i раптам махнула тоўстаю ў суконнай хустцы галавою, успомнiўшы яшчэ адну навiну:

— А во што яшчэ чула!.. Гэта ж пад Восавам асаднiцкiя сабакi дохтара загрызлi… Ах, божачка, якая страшная чалавеку смерць!

— А хто ведае, якая наша будзе, — стойма паставiў тоўсты высокi, роўны з сабою, куль саломы стары малацьбiт.

— Якая ўжо нi будзе, але няхай крые бог, каб такая была, — Вольга прыжмурыла вока, заплакаўшы ад сiняга дымку, што курэў з аплеценага гаршка.

— Не заракайся, маладзiца, — вызiрнуў з-за тоўстага высокага куля стары малацьбiт. — У нас адзiн чалавек быў. Дужы, лiха яму… Як Польшча тут стала i людзi з Амэрыкi ехалi, у бандыты хадзiў, золата адбiраў. Нiчога не баяўся. Грымiць, а ён рагоча. Кажа, вы хрысцiцеся, я i без вашага бога пражыву. Гэтак во i кажа. А назаўтра паехалi мы яму дзерава на хату вазiць. Высунулiся з лесу на шашу, а тут якраз самаход наскочыў. Мiнаўся з фурманкамi i, як ужо выйшла, — бах яму ў плечы. Дак ён упаў, а потым з гарачкi падняўся, сеў i давай здымаць рукавiцы… Горача, мусiць, зрабiлася… Дзiва што — усё ўсярэдзiне адбiла… А вы кажаце, грэх? Ёсцека ён!..

Алеся пакруцiла на клубах спаднiцу, гледзячы скошаным вокам цераз плячо, перапынiла старога:

— Знайшлi пра што з самае ранiцы гаварыць. Каб пра што добрае…

— Дак наша жыццё такое. Каб яно было добрае, — скрывiўся ад нейкага сарамяжлiвага смеху стары малацьбiт.

Вольга яшчэ няўзнак зiркнула на Iмполя i, затулiўшы каптаном гаршчок, каб не вылецела дзе iскра i не нарабiла бяды, цiхенька вышмыгнула ў сенi.

У хаце яшчэ доўга пахла гэтым чаднаватым ад жару ў гаршку сiнiм дымам.

У той жа дзень, вырасшы з камара на вала, па Верасаве пабегла чутка, што Алеся Мондрая, нiкога ўжо не саромеючыся, спiць з маладым малацьбiтом. Назаўтра, як конусная рэхва, зрабiўшы круг, прыкацiлася назад у Мондраву хату — прынясла яе ўжо Хрысця, калi прыбягала зiрнуць на тую, у елачкi, радзюжку, якою цяпер Алеся пачала засцiлаць свой ложак. Стрэлiся яны якраз на вулiцы: Алеся, трымаючы на старым рассохлым каромысле два пустыя вядры, бегла па ваду.

— Ты, як знарок, з пустым страчаеш, — засмяялася Хрысця, саступiўшы з вузенькае сцежкi ў шорсткi глыбокi снег. — А я бягу да цябе радзюжку паглядзець — тую, што цяперака, кажуць, перад Iмполем засцiлаеш. Хачу ж i я выткаць такую.

— I ўсё вы выгледзiце, перад кiм i што я засцiлаю, — Алеся выпрасталася i, звонячы пустымi цынкавымi вёдрамi, захрумсцела падмерзлаю скарынкаю снегу, пусцiлася подбегам па жаўтлявай сцежцы, што вiлася да блiзкага Пытлевага калодзежа.

— Ой, ты ўжо на мяне не злуй, — Хрысця замахала сiвымi звязанымi рукавiчкамi, нагнаўшы Алесю, сказала ў спiну: — Паслухала б, што вёска плешча.

— Няхай iм языкi паадсыхаюць!..

— Кажуць, што ты, апiсаўшы зямлю на сябе, старую не кормiш, з хаты выганяеш.

— Зямля мая, i няхай яны мне цяпер… — Алеся не дагаварыла, зняла з плячэй каромысла i, коўзаючыся на намерзлым сiнiм лёдзе каля чорнага зруба, узялася за жэрдку з цяжкiм акованым вядром i ўтапiла яго ў калодзеж, заплюхала звонкаю вадою.

У хату яна прыйшла ўжо злою, непадступнаю. Чмыхаючы ноздрамi, дастала з куфра чорную, у зялёныя елачкi, суконную радзюжку, вытканую з нябожчыцаю мацераю, кiнула на стол:

— Гэтую табе цi мо iншую даглядзелi?

— Ой, я ўжо i глядзець не буду, калi так, — зазлавала Хрысця.

— Вой, колькi гонару, — Алеся зграбла са стала радзюжку, ляпнула выклееным спадыспаду царскiмi грашыма вечкам куфра.

Але вечарам, калi ўжо стары малацьбiт, топчучыся па сваёй саломе на зямлi, патушыў лямпу, яна прыгарнулася да Iмполя i раптам учула, як ачахла гэта злосць на ўсiх — нейкаю вялiкаю вадою, як рэчка на згоне зiмы, разлiлася радасць. Яна заплюшчвала вочы, чуючы, як дужымi рукамi ён грабе яе да сябе. Нешта салодкае, маладое нараджалася ў Алесiнай душы.

Яна, ужо спакойная, сцiшаная ад гэтага свайго патаемнага шчасця, засынала i, прачынаючыся сярод ночы, чула зноў у сябе пад галавою яго гаркаватую, што пахла тытунём, руку.

Позняя поўня рэдзенька свяцiла праз тоўсты лёд на шыбах у куток хаты. Недзе стралялi ад марозу, калолiся сухiя вуглы.