Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

Зачынялi пераезд — брэнкаючы бляшаным чорным лiхтаром, апускаўся паласаты шлагбаум. Чыгуначнiк у чорнай фуражцы з белым арлом круцiў корбу.

Далёка на закругленнi зялёным вусенем поўз пасажырскi поезд.

— Пра што гэта я хацеў сказаць? — Радзюковыя сiненькiя шкляныя вочы глядзелi на Мiцю, але, мусiць, не бачылi яго. — Няўжо пра зямлю?

— Дзякую, дзядзька, што падвязлi, — Мiця саскочыў з воза i, абышоўшы шлагбаум, перабег цераз рэйкi, што пачыналi ўжо звiнець i ляскаць, нiбы хто стукаў па iх малаточкам.

Гарбатая вулiца, з выбрукаванымi рышткамi, зварочвала ў цэнтр мястэчка.

Схмурнелася. Залётаў рэдкi лёгкi снег. Завiўся мiж вострага галля чорнай грушы, што трымала яшчэ на вяршку жоўтае лiсце. Зашоргаў у гародчыку па сухiх i звiнючых, як троснiк, стрымбулях счэзлых кветак. Лiп павучынаю Мiцю на вочы. Вецер змятаў яго да плота, як змятае, круцячы, улетку тапалёвы пух.

Мiця выйшаў на шырокi брукаваны пляц: з аднаго боку за мурам хавалася прысадзiстая царква з трыма зялёнымi купаламi, з другога, дзе iшоў Мiця, шчыльна цiснулiся белыя яўрэйскiя крамы з паадмыканымi i прыстаўленымi да сцен жалезнымi заваламi. Пасярод брукаванага пляца тоўстаю кадушкаю стаяў цэментовы слуп, аблеплены стракатымi афiшамi. Каля крамаў таўклiся бабы, збыўшы сваё хатняе, трымалi на сагнутай руцэ лёгкiя жоўтыя лубяныя карзiны i шарыя кошыкi, напытвалi адна ў адной, што купiць гарадское ды крамнае. Каля царквы, ля муру, збiлiся фурманкi.

Мiнуўшы пляц, Мiця скiраваў у вузкi нямошчаны завулак. I холадам у грудзях падняўся страх, затрапяталася сэрца: у канцы завулка, за сiткам драцяное загарадзi, быў вiдаць новы, скiданы са старое смалiны пад нямецкi вугол i накрыты бляхаю дом. Яснасцю адсвечваў жоўты шкляны ганак. Гэта быў пастарунак. Адтуль на ровары ехаў палiцыянт у сiнiм шынялi i ў круглай, з доўгiм акутым брылём фуражцы. Цяжка рыпела пад iм сядло, пакiдаючы на муцэ снегу чорны след, шапацелi тоўстыя колы з блiшчастымi абадамi.

Пагусцеў i завiўся чорным роем з каламутнага неба снег. Зашыпеў, апякаючы Мiцю твар. У мiг вока пачала бялець шарая вулiца. Белаю зрабiлася грыва ў каня, што стаяў на другi бок вулiцы, накрыты старою радзюжкаю, з торбаю аўса, павешанаю на голаў.

Мiця падняўся на ганак i абтрос з шапкi, махнуўшы ёю, снег, увайшоў у вузкi калiдорчык. Ад кафельнай печкi з цяжкiмi чыгуннымi дзверцамi дыхала цяплом, свежаю фарбаю пахла ад чырвонае блiшчастае падлогi.

За белымi з меднаю ручкаю фiлянговымi дзвярамi душылася трывога. Мiця пастукаў i, учуўшы нечы глухi за дзвярыма голас, нацiснуў на медную ручку. За фанерным столiкам, над якiм навiс у таннай аправе партрэт падстрыжанага пад бобрык, у вайсковым фрэнчы i з абвiслымi вусамi Пiлсудскага, сядзеў курносы лысаваты палiцыянт з тоўстымi шчокамi. Каля яго стаялi двое: сiвы, у рудым суконным паўшубку мужчына i дробная, у худаках, кабета, з карычняватым струпам на шчацэ. Кабета трымала ў руцэ клунак, звязаную за чатыры рагi белую хустку.

— А вам што? — зморшчыў лоб палiцыянт, падымаючы вочы на Мiцю.

— Павестка, во.

Палiцыянт узяў з Мiцевых рук жоўтую паперку, нахмурыўшыся, прабег яе вачмi i падняўся за сталом: высокi, ледзьве не дастаючы галавою да партрэта. Пайшоў да чорных, абабiтых цыратаю дзвярэй.

— Паночку, так дзе ж нам яго шукацi? — падбегла за iм кабета. — Як жа ж падаянку перадаць?

— Не ведаю, — сказаў палiцыянт, не абарочваючыся, i адчынiў абабiтыя цыратай дзверы.

— Сына во арыштавалi, — уздыхнуў мужчына. — I канцоў нiдзе не знойдзеш.

— Можа, дзе затаўклi, забiлi, таму i маўчаць, — пякучым болем на вачах у кабеты задрыжалi слёзы. — Другi раз ужо забралi. Толькi паўгода дома пабыў… Ногi не адышлi яшчэ. Гумамi на пятах мяса паадбiвалi. Скалечылi хлопца.

Мiця слухаў, не спускаючы вока з абабiтых дзвярэй. Адтуль зноў выйшаў палiцыянт, махнуў галавою, паказваючы на дзверы, трымаючы за ручку, счакаў, покуль не зойдзе Мiця, i прыгрукнуў iмi.

Мiцю заклаў грудзi горкi, удушлiвы дух тытуню. На столiку, з-пад якога блiшчаў перад наваксаванага бота, у глiнянай попельнiцы тлела цыгарата — цягнуўся, пакалыхваючыся, шырокаю пасмаю i закручваўся кудзеркамi сiваваты дым.

За столiкам сядзеў маладжавы, далiкатны з твару, толькi з нейкiмi звераватымi вочкамi пад вострымi бровамi, старшы пастарункавы Бубель. Зачасаныя набок чарнявыя валасы блiшчалi ўкладзенымi фалдамi. Мiця яго ведаў — ён прыязджаў у Верасава, калi, дзелячы зямлю, парэзалiся Чувакi.

З боку столiка, заклаўшы нага за нагу i трымаючы на калене сiнюю фуражку, сядзеў палiцыянт Гура — тутэйшы паляк з Дварчанаў — кароткi, з тоўстаю шыяю i шырокiмi плячыма.