Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

Мiцю ахапiла гарачка, перамешаная са злосцю i нейкай вострай, як вар’яцкай, радасцю. Ён успомнiў пра Дварчаны, пастарунак, i яму, ужо ў ашалелай, раз’ятранай радасцi, падумалася, што яго арыштуюць, пасадзяць у турму, але ён не баiцца гэтага. I яму нават пачало хацецца гэтага.

Мiця як ап’янеў ад сваiх думак.

Цвёрдая, сухая сцежка ўбегла ў халодны i настылы лес i скоранька знайшла там вузенькую, засыпаную тлустым цёмна-сiняватым асовым лiсцем дарогу. З ружовых калматых хвоек на цёмныя вокны лужын сыпалася слiзкая кастрыца, жоўтая i лёгкая, як лупiны на цыбулi, кара. У поцемку лесу нiзкiя елачкi трымалi празрыстыя, заледзянелыя пацеркi расы, недзе гулка па пруткай ссохлай верхавiне цяжкай дзюбай стукаў дзяцел. Слабенькiм голасам, як у рэшаце нядужыя кураняткi, цiўкалi сiнiцы. Шалпочучыся па тоўстым кажусе лiсця i задраўшы рэдзенькi пушысты хвост, дарогу перабегла вавёрка з сiваю, як у мышы, спiною. Скочыла на тоўсты ў зеленаватым моху камель хвойкi, абабегла яго i села на чорны, з аблезлаю карою, патрэсканы сук, наставiўшы кутасiкi вушэй, глядзела на Мiцю цёмным вочкам.

I яго ўжо, як малое дзiця, узяла смешная радасць, на душы зрабiлася лёгка, прыйшоў нейкi спакой, як прыходзiць ён да чалавека перад заходам сонца. Недзе з глыбiнi лесу, з шара-зялёных голых вербалозаў, у вочы яснымi чырвонымi ягадамi зырка свяцiлася калiна. Над дарогаю звiсалi тонкiя, пазгiнаныя зiмою ад снегу, што ўжо i раслi гэтак, не ўстаючы, маладыя дубкi. Чорная, з вострым вяршком, яблыня густа наслала пад сабою лiсця, хаваючы дробныя i даўгаватыя, як слiўкi, пахучыя яблыкi, што асыпалiся ў першыя замаразкi. Зямля пад ёю была чапаная: сюды, мусiць, прыходзiлi i рылiся, шукаючы гэтых пахучых яблыкаў, дзiкiя свiннi.

Адсланiўшы яснасць, кончыўся лес — дарога выбегла да маладога, прысыпанага снегам жыта. Выбiўшыся з-пад абледзянелай кары, на вострым ветры дрыжалi купкi зялёнага доўгага пер’я. На грудку, дзе злез снег, былi вiдаць чорныя рады ад бараны. Збоку, на ўсходзе, сiнюю цяжкую хмару перасекла i засвiцiлася, як шчылiна ў цёмным гумне, жоўтая палоса.

Нейкi пусты смутак глухое восенi стыў над шырокiм светам, над гэтым першым рэдзенькiм i сухiм снегам, што абцерушыў зямлю, як абцярушвае мукою запараную i замешаную з сырымi ссечанымi картоплямi сечку скупы гаспадар.

Зводдаль дарогi сярод стракатага жыта чарнеў куст голае грушы. У лагчынцы былi вiдаць хата з чырвона-цёмнымi лiштвамi акон, белыя камлi бярэзiн за гарбатым частаколам плота, абымшэлы калодзежны журавель, хлеў, закладзены аж пад самы вiльчык наколатымi дрывамi, гладкi белаваты камень на сцежцы, што бегла з дарогi на хутар. Адтуль кiнуўся, адлiваючы ружаватаю сiнявою, чорны сыты сабака. Спынiўшыся сярод сцежкi, доўга брахаў незаядлым, асiплым голасам. I пад яго рахманы, лянiвы брэх Мiцю захацелася бясконца iсцi, чуць пад нагамi хрумсткi лядок на белаватых, высушаных марозам лужынах. Слухаць, як мякка шастае, ходзiць па рунi вецер, шумiць у вушах, студзiць шыю, як звiняць абапал дарогi пустымi галоўкамi счарнелыя кветкi i ломкi, сухi быльнiк. Далёка ў сiняватай смузе былi ўжо знаць белаватыя нiзкiя камянiцы, паднiмалася цёмна-чырвоная вежа касцёла, двума чорнымi слупамi на лiловым астылым небе чарнелi высокiя камiны тартака.

Гэта былi Дварчаны. Туды бегла, ужо абсаджаная маладымi ясенямi, дарога. Гонкiя дрэўцы рвалi счарнелыя, папрывязваныя да аблушчаных яловых калкоў жытнiя перавяслы.

Нейкi даўнi холад аблiў Мiцева сэрца. Колькi яму перадумалася на гэтай пустой дарозе. Ён пайшоў тады ў пяты клас Дварчанскай школы — адзiн з усяго Верасава: яго равеснiкi, каму перакiнулася за дванаццаць, падкасаўшы зрэбныя, ужо без станiкаў i шлеек, порткi, бралiся за плуг.

I колькi набраўся страху тут, за гэтым хутарам у лагчынцы, калi, баючыся спазнiцца ў школу, пабег не шашою, а нацянькi, гэтаю дарогаю. Не помнячыся, пераскочыў лес i тут ужо, рады, асмялеў, што на хутары гарыць у двух вокнах жоўты агонь, што нехта наперадзе iдзе, хаваючыся ад вострага, як грэчка, перамешанага з дажджом граду. Там варушыўся, чарнеў цень. Мiця скоранька закоўзаўся па няроўнай, аблiтай галалёдам дарозе. Чуў толькi, як б’ецца па клубе палатняная сумка i брашчыць у ёй пусты, усяго з танюсенькаю ручкаю i алоўкам, драўляны «пюрнiк». У чарнаце разор на папары, здаецца, нешта варушылася, паўзло, паднiмаючы спiну, але страх у Мiцi прайшоў — ён наганяў чалавека, блiзенька варушыўся калматы цень. Ды цень раптам расцягнуўся i, здаецца, яшчэ пабольшаў — там стаяў высокi, з добрае цяля, воўк.

У Мiцi аслабелi i падагнулiся ногi. Ён адступiўся ўбок, ужо чуючы, як дранцвеюць, робяцца не сваiмi ногi, як устаюць, варушацца на галаве валасы, як шэрхне, нiбы ад холаду, спiна. Мiця хацеў крыкнуць, але ў яго перахапiла, сцяло дых. Коўзаючыся па абледзянелай дарозе, ён пачаў адступацца назад, да гэтага хутара, дзе ў двух вокнах дрыжаў жоўты агонь… Там i прастаяў блiзенька каля плота, узiраючыся ў нiзкую сырую цемнату, дзе ўсё, здаецца, падымаў тоўсты карак, сваю голаў з вострымi натапыранымi вушамi воўк, покуль не пачало развiднiвацца… Потым, ужо не помнячыся, бег у Дварчаны. Над полем яшчэ варушылася, паднiмаючыся нейкiм страхам, як прытоптаная кудзеля, чарната.