Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

Алеся нават не чула, што крычала Лiтаварыха, застаўшыся за плотам — Iмполь ужо скiраваў каня ў двор, — успомнiўшы тое цяжкае, нязвыклае слова.

— Млава, во, чуеце, Млава! — паднiмаючы голаў над веснiчкамi, крычала старая Лiтаварыха.

Сучачка, незалюбiўшы гэты крык, спярша загыркала, выскаляючы рэдкiя зубы, а потым зайшлася вiсклявым тонкiм брэхам, коцячыся пад плот.

— Ах, каб табе зарвала, як жабе на зiму! Не чуюць… Млава, кажу!

Над самым берагам ясна-зялёнай, яшчэ не закурэлай канавы, дзе выпырснула маладая ценькая трава, уецца, абмiнаючы камлi старых карэлых бярэзiн, выплесканая нагамi ды выгладжаная шапаткiмi веласiпедамi вузкая сцежка.

Мiця любiць яе — гэтую чэрствую, зацярушаную дробненькiмi каменьчыкамi сцежку — вельмi ўлетку, калi над ружаватым брукам шашы лiловымi плямамi пагойдваецца разарваны цень, а над галавою стаiць гарачы, узбунтованы шэлест бярозавага вецця, аблiваючы шчымлiвым холадам душу, калi з поля густа пахне свежым, саладжавым iржышчам, або ясна-жоўтым, цёплым лубiнам, цi ўвосень, калi стракатыя бярэзiны сыплюць на сцежку пераспелае лiсце, а на межах у счарнелым быльнiку востра-танюсенькiмi, як шклянымi, нiткамi бэрсаецца павучына, калi ў сэрцы ацiхае жалосны спакой i лёгкi, перамешаны з радасцю смутак, калi чуеш толькi сябе i гэты замерлы, сцiшаны перад зiмою свет, свет вялiкага, павольнага канання.

Цяпер над шашою вiсiць вясновая парнасць. На косах бярозавага вецця дрыжаць i расцягваюцца жаўтлявыя, нiбыта абсыпаныя парахнёю таўкачыкi, i з драбнюткiх почак зморшчанымi зялёнымi крыльцамi выкручваецца яшчэ невiдушчае здалёк лiсце, кiславатай цвiллю пахне падпараная зямля, i, здаецца, чуваць, як у канаве маладым вострым пер’ем точыцца трава.

Раненька, толькi Мiця выбраўся ў Дварчаны, прашапацеў шчыры, роўны, як з цэўкi, дождж. I цяпер на яснай траве мiгцiць i пералiваецца раса, трымаючыся, мусiць, iзноў на дождж, i падпарвае, выкацiўшыся з нiзкiх разарваных хмар, сонца. I Мiцю добра iсцi гэтаю учарсцвелаю сыраватаю сцежкаю з клейкiмi плямамi ад нядаўнiх лужын, якiя перабег нечы ўжо ровар, глядзець на далёкi карычняваты, зацягнуты сiняй смугою бярэзнiк, да якога па леташнiм выцвiлым iржышчы цягнецца чорны загон — там на каня нязлосна, але панура пагуквае араты, iдучы за плугам з адною закасанаю калошай i свецячы белаю худою лыткай.

Недзе там, над нядужым, што напiнаецца ў плузе, канём, над босым аратым дрыжыць i нiкне ў небе жаваранак.

Вялiкi абветраны спакой стаiць над полем. Мiця любiць гэты абветраны, пусты разгон поля, адзiноту, i чуе ад яе радасць, нават помнiць, яшчэ змалку, калi ў светлую, пагодную, як казала мацi, маладзiкову нядзельку на пашу прыбягала Алеся, каб адмянiць яго пры каровах, i ён iшоў дадому снедаць, iшоў адзiн, босы па цёплай, утравелай i няезджанай сценцы сярод высокага жыта, з ружаватай зiхатлiвай расою на лёгкiх, яшчэ не налiтых каласах. А над цэлым светам мроiвам дрыжаў слепаваты ад яснасцi вясновы дзень. Прыгрэўшыся на сонцы, з травы падымалiся i, паблiскваючы карычняватымi крыльцамi, рахмана гулi грачанiкi, а ў зялёным, трохi лiловым ад маладога коласа жыце пакалыхвалiся i глядзелi ў вочы сiнiя валошкi.

Мiцю было добра аднаму сярод высокага роснага жыта, сярод цiхага гуду рахманых грачанiкаў i хацелася iсцi i iсцi па цёплай траве праз сiняваталiловае жыта.

А раз з калматае каляiны выскачыла трапяткое тоўсценькае зайчаня i шмыгнула ў густую сцяну высокага жыта. Захлынуўшыся ад радасцi, ужо нейкi як сам не свой, Мiця кiнуўся за iм. Апякаючы твар аб казытлiвыя каласы, пачаў лавiць яго. Зайчаня, не помнячыся ад страху i не ведаючы, куды дзецца, раптам стаiлася пад пучком калючага маладога асоту ў вымаклай разоры i жалосна, на ўвесь свет, запiшчала.

Мiцю цяпер бярэ дзiва, што помнiцца тое мякенькае цёплае зайчаня, яго бездапаможнае трапятанне дзяркатымi лапкамi, i тая, калi аж адыходзiш ад памяцi, дзiцячая радасць, калi ён нёс зайчыка дадому, асцярожненька сцiснуўшы ў шапцы, i, не верачы, што ён там, спадцiшка падглядваў у яе.

Колькi прайшло год, а ўсё помнiцца тая дзiцячая радасць, як помнiцца першая, ужо сталая i горкая крыўда, калi тут сярод жнiвеньскога дня на пустой ацiшэлай ад млявае гарачынi шашы напаткаў Камашылаў — яны ехалi фурманкаю на Дварчанскую станцыю.

Убачыўшы Мiцю, у палукашку тады заварушыўся i падняў зацярушаную трасянкаю голаў Костак Камашыла.

— Здароў, Змiтрык! — крыкнуў ён, збэрсваючы з галавы салому. — Вiншуй мяне! Паступiў у Вiленскую гiмназiю!

— Паступiў, — скасiў за плячо слязлiвачырвонае вока вусаты Костакаў бацька. — А за якiя кошты? Цяпер мне як вытрываць — выкiнь штогод дзвесце злотых.