Барыс Пятровіч - Плошча. Гісторыя аднаго каханьня

“А якое ў яго прозьвішча? Як і тваё?”

“Не, вядома, у мяне матчынае прозьвішча, а яго­нае... Якая розьніца... Я чытаў ягоныя вершы. Як па тым часе – дужа файныя. А калі б яшчэ пажыў трохі... Яму не было і трыццаці... Яму і сёньня няма трыц­цаці. Хутка я яго даганю... Ён шмат пасьпеў зра­біць, а я...”

Машы спадабаліся ягоныя апошнія словы, спа­да­баўся расповед:

“Усё ж, скажы – як ягонае прозьвішча”,

“Потым. Будзе час. Прынясу кнігу і разам пачы­таем вершы”.

Ён адчуў, што нешта зьмянілася ў іх адносінах. Нібыта цяпло пайшло ад Марыйкі, заміж холаду... На разьвітаньне ў той вечар яна нават пацалавала яго. Сама. Прыўхінулася грудзьмі і чмокнула ў шча­ку...

Ён ішоў дамоў і думаў: навошта я хлусіў ёй? Няўжо пэўная мэта вартая любой маны? Дзяўчына – паверыла яму, прыняла за “свайго”, за “родную душу”. Ёй, відаць, яшчэ больш адзінока, чымсьці яму. Так, ён прыдумаў: проста, каб падыграць ёй – і бацьку-паэта, і сваё захапленьне “мовай”. Быў у яго перыяд, калі ён шмат пісаў па-беларуску, але тое прайшло. Цяпер жа ён і самую мову і тых, хто на ёй размаўляе, – хутчэй, маўкліва ненавідзеў. Ну ня тое, каб ненавідзеў, але неяк пагардліва ставіўся, маўляў, чаго ім трэба, вы­пендрываюцца тут… Прынамсі, думаў так да спат­каньняў з Марыйкай. З чаго гэта пачалося? Ды з нічога. Што паўплывала? Ды нішто. “А сапраўды, за што неўзьлюбіў?” – падумаў раптам ён. Чаму з нейкага часу ў яго выклікае алергію ўсё бе­ларускае, чаму падаецца яно больш прымітыўным за рус­кае? Адкуль гэта пайшло? Ніколі не задумваўся... Не лю­­біў – і ўсё, ненавідзеў – і ўсё. Бо ўсе вакол яго не лю­бі­лі і ненавідзелі “мову”. Плыла гэтая па­гарда штодзень з радыё, з тэлебачаньня... “За што? Чаму?” – а таму, што не задумваліся над гэтым, бо той, хто сам задаў сабе такія пытаньні, зьмяняўся і рабіўся іншым, бо як можна не любіць родную маці, якая б яна ні была... Але ён не задумваўся. Дагэтуль. Бо так было прасьцей жыць. Сапраўды, пра­сьцей. Аднойчы ён паспрабаваў у краме па-бе­­ларуску папрасіць прадавачку падаць хлеб. Як яна вызьверылася на яго! Божа мой... Як на нік­чэмнасьць, як на поскудзь нейкую. І ён моўчкі адыйшоў. А пасьля гэтага аднойчы назіраў падобную сітуацыю ў кавярні. Хлопец з бел-чырвона-белым значкам папрасіў “філіжанку кавы”. “Чьто-чьто? – пагардліва перапытала афіцыянтка. “Філіжаначку кавы”, – спакойна паўтарыў хлопец. “Как это? Вы поляк?”— перапытала дзяўчына. “Я беларус. І не прыкідвайцеся, калі ласка, што вы не разумееце”, – яшчэ спакойней, годна паўтарыў хлопец. “Это кофе чьто лі?...” – нібыта сама сабе сказала дзяўчына і прынесла тое, што трэба...

Ён ня ўмеў быць такім упэўненым і настойлівым. Ён губляўся. Ён ня мог быць такім, як той хлопец. Ён мог быць такім “як усе”. І ён раптам падумаў для сябе: сёньня цяжка быць беларусам у Беларусі... Ды і навошта. Навошта самому сабе ствараць дадатковыя цяжкасьці?.. І зьмірыўся.

Цяпер ён зноў прагнаў гэтыя думкі, як толькі яны захацелі прымусіць яго паспрабаваць нешта зьмяніць... Вярнуўся да Марыйкі. Чаму ён цацкаецца з гэтай дзяўчынаю? Чаму заігрывае з ёю? Ды таму, што зразумеў – прызнаўся ён сабе, ідучы усё шпарчэй і шпарчэй: яна і ёсьць тое, што ён шукаў... Са Сьветаю трэба заканчваць: не адказваць на званкі. Хай жыве сваім жыцьцём, і, дасьць Бог, знойдзе сабе добрага хлопца... А з Марыйкаю... З Марыйкаю... Менавіта з ёю, а не са Сьветаю, хоць са Сьветаю было б прасьцей, але хочацца з Марыйкаю... З Марыйкаю, нарэшце прызнаўся ён сабе ў тым, што не давяраў нават “Дзёньніку” (тым болей – “Дзёньніку”!), як толькі можна будзе, як толькі прыйдзе час, яны паедуць на лецішча, ці проста ў лес... Лепш у лес, каб было менш праблемаў. Менш, чымсьці ў горадзе. Не давяраў ён гораду, гарадской кваэры... Вось лес – гэта іншая справа... І ён зробіць там тое, што задумаў даўно, што карціць яму даўно, дзеля чаго, урэшце, і распачаў ён гэтыя знаёмствы. Так, зробіць з Марыйкаю, хоць са Сьветаю было б лягчэй. Але яму хочацца з Марыйкаю. І ён зробіць тое з ёю...

Ён прыйшоў дахаты зусім ачмурэлы ад мрояў. Не распранаючыся ўпаў на ложак. І доўга ляжаў, гледзя­чы ў столь, пракручваючы адны і тыя ж дум­кі...

З “Дзёньніка” Аляксандра К.

“Пазнаёміўся з адною дзяўчынаю. У яе брат – змагар, як яна кажа. Разам з іншымі змагаецца з дыктатурай. Расклейвае ўлёткі, распаўсюджвае анты-газеткі, ходзіць на пікеты ды мітынгі, “лё­зунгі” на сьценах піша...

Мне сьмешна стала: тожа мне – героі-пад­польшчыкі... Як пры немцах: улёткі расклей­ваюць, “жыцьцём рызыкуюць”.