Альгерд Бахарэвіч - Праклятыя госці сталіцы

– І пазірую ў вольны час, – какетліва сказаў Майк і пачасаў аголенае плячо.

– А вы самі які факультэт Акадэміі сканчалі? – запытаўся падазрона адзін зь дзядзек, сьвідруючы Майка позіркам.

– Не давялося, – трагічна апусьціўшы бровы, прамовіў Мастак і зазірнуў у ліст на валасатых каленях. Свалачны педзік выводзіў вуглём па белым ватмане адборныя, выкшталцоныя мацерныя словы і ледзь прыкметна ўсьміхаўся, гадзюка.

– Самавучка? – і пінжачныя дзядзькі разам адарваліся ад сузіраньня Майка ў халаце.

Мастак узрушана павёў плячыма, аднак тут адна зь цётак ускінула галаву:

– А гэта ў вас што?

На савецкай лямпе, што так удала імітавала старажытную жырандолю ў стылі барока, гайдаліся на скразьняку дзіравыя жаночыя калготкі. “Заб’ю суку”, – вырашыў Мастак у адначасьсе, а Майк, адарваўшыся ад маляваньня, лянотна працадзіў:

– Гэта мая дыплёмная інсталяцыя.

Словы гэтыя зрабілі на цётак цудадзейнае ўражаньне. Яны з павагай пераварылі іх у сваіх падобных да катлоў галовах, і тая, што была худзейшая, сказала:

– А ў гэтым нешта ёсьць. Сучаснае мастацтва. Тут наўпрост лезьці нельга.

Адзін зь дзядзькоў, з падазроным голасам, раптам гэкнуў Мастаку ў вуха:

– А чым гэта ў вас так непрыемна пахне?

– Працэс мастацкага надзіманьня... – пачаў было разгублена Мастак, аднак худзейшая зь цётак рэзка прамовіла дзядзьку ў твар:

– Кандыдатура нашага шаноўнага Маладога Мастака зацьверджаная на паседжаньні Каардынацыйнага Савету. Так што няма падставаў сумнявацца ў яго прафэсійнай прыдатнасьці, Байрам Уралавіч. Мы ня маем для гэтага паўнамоцтваў.

– А можна паглядзець, над чым вы працуеце? – другая пінжачная цётка падыйшла да Майка, аднак Мастак рашуча перагарадзіў ёй шлях:

– Вы ведаеце, ня будзем бянтэжыць студэнта. Творчасьць, згадзіцеся, інтымны занятак... Давайце лепш я прадэманструю вам тое, што...

Ён кінуўся да дзьвярэй і шырока іх расчыніў. Цётка пакрыўджана падціснула вусны, але вымушаная была рушыць да майстэрні.

– Што ж, нас папярэджвалі, што вы – мастак ар’ергардны і авантажны, – строга сказала худзейшая. – Давайце ж паглядзім.

86.

Надзіманы чалавек займаў, бадай што, усё памяшканьне. Ён сядзеў на падлозе, прысланіўшыся сьпінай да сьцяны, і ўвогуле рабіў уражаньне досыць ціхамірнай істоты; рукі Надзіманы чалавек трымаў на каленях, і гэта яшчэ больш падкрэсьлівала ягоную паслухмянасьць і нязлоснасьць. Паміж пальцаў ног, кожны зь якіх быў ростам з Мастака, блукалі сонечныя водсьветы, у паветры кружляў пыл; на адным з пазногцяў левай рукі стаяла перапоўненая попельніца; вочы Надзіманага чалавека былі завешаныя брудна-жоўтымі анучамі. Надзіманы чалавек адкідаў у бок гасьцей густы, шырокі цень, ад якога цягнула холадам. Члены камісіі ацепаліся, нехта чыхнуў.

– Як жывы, – ня здолеўшы стрымаць захапленьня, прамовіла таўсьцейшая зь цётак, астатнія члены камісіі таксама ня зводзілі з надзіманай скульптуры зачараваных поглядаў. Мастак паціснуў плячыма й, прымружыўшыся, задуменна зірнуў на вершаліну калёсу.

Як цацачныя, вакол Надзіманага чалавеку былі раскіданыя лесьвіцы рознага памеру, самая высокая, утапаючы нізам у зімным ценю, верхам была прыслоненая да вуха, дзе загадкавай адтулінай цямнеў слыхавы праход. Дзе-нідзе балёны былі замацаваныя яшчэ даволі груба, і,аднак, твор сапраўды здаваўся жывым – хіба што адчувалася нядаўняе хірургічнае ўмяшальніцтва, якое давялося перажыць гэтаму вялізнаму арганізму.

– Ды вы праходзьце, падходзьце бліжэй, – спахапіўся Мастак і пасьпешліва ўзяўся ачышчаць для членаў камісіі дарогу. – З адлегласьці, натуральна, лепш ацэньваць, аднак вось і пад такім... р-ракурсам...трэб-ба...

Камісія баязьліва пакрочыла да ступакоў, на якія паказаў Мастак. Ззаду трымаўся Байрам Уралавіч, непрыязна пазіраючы на надзіманыя пальцы. Камісія падыйшла бліжэй. Адсюль было добра відаць, што скульптура прыкручаная да падлогі, у якую былі ўмантаваныя спэцыяльныя прыстасаваньні, адмысловым тросам. Надзіманага чалавека трымалі тут, як толькі што паланёнага Гулівэра.

– Але ж, мусіць, ніхто з вашых калегаў у такім узросьце ня меў гэткага прасторнага памяшканьня для майстэрні, – крыкнуў Мастаку Байрам Уралавіч, і пад столяй грымнула рэха.

– Фонд падтрымкі маладых творцаў, – праз плячо адказаў Мастак. – Я атрымаў грант Міністэрства культуры. Раней тут, дарэчы, працаваў Рцыгур, той самы, які ляпіў аўчарку Цанавы.

Яны спыніліся паміж разьведзеных убакі ступакоў Надзіманага чалавека. Адзін зь пінжачных дзядзек, асьмялеўшы, паляпаў скульптуру па пятцы й запытальна зірнуў на Мастака. “Гума”, – думаючы пра нешта сваё, сказаў той і запрашальна ўзьняў вочы.