Альгерд Бахарэвіч - Плошча Перамогі

© Бахарэвіч А. І., 2021

Уяві сабе лясную дарогу. Старую дарогу, пракладзеную сотні гадоў таму людзьмі, пра якіх ужо ніхто й памятае. Яна то звужаецца так, што на ёй дваім і разьмінуцца цяжка, то зусім губляецца ў зарасьніках. Часам гэтая дарога і не дарога нават, а проста запрашэньне ісьці наперад. А часам яна такая шырокая, што на ёй і два вазы спакойна праедуць, кожны ў свой бок, ды яшчэ і фурманы прыўзьнімуць капелюшы і перакінуцца лянівым словам.

Уяві сабе гэтую дарогу і не пытайся, дзе яна была і калі.

Зрэшты, вазы па ёй цяпер ня езьдзяць. Дый людзей на ёй рэдка можна пабачыць. Край, які перасякае гэтая дарога-зморшчына, адна з сотняў на мапе, замёр у чаканьні.

Зьверху дарога падаецца зусім пустой. Але птушкі ведаюць, што гэта ня так. У шатах дрэваў ідзе няспынны абмен паведамленьнямі. Бо цяпер па дарозе ідзе самотны чалавек. Ідзе, ідзе! – крычаць адны; жалеза! – дапаўняюць іншыя; стома, стома, сто, сто – супакойваюць трэція. Сто? Не, ён адзін, ён ня будзе страляць, ён пройдзе міма. Міма, міма! – выводзіць птушка і адразу забывае, як толькі чалавек зьнікае за паваротам. Шчасьлівая птушка.

Цяпер ты бачыш? Па старой лясной дарозе і праўда ідзе малады мужчына ў парваным чорным мундзіры. Толькі вялікія гузікі блішчаць на сонцы. На кожным гузіку – адамава галава. Мужчына ідзе па дарозе басанож, цяжка ступаючы, але мерным, злосным крокам. Боты ён прадаў, калі ўчора перапраўляўся праз раку. На плячы ў мужчыны боўтаецца стрэльба, а на галаве горда тырчыць запыленая, пакамечаная, прыплюснутая зьверху шапка-трывуголка. На баку ў мужчыны вісіць біклажка, на дне якой булькае цеплаватая вада. Біклажка, якая яшчэ пахне віном, яна ўжо заўсёды будзе пахнуць кіслым салдацкім віном – і калі прымружыцца перад тым, як глынуць вады, можна ўявіць сабе, што ты п’еш за перамогу. За тое, што зноў застаўся жывы.

Калі мы апынаемся адны на лясной дарозе, мы пачынаем сьпяваць. І нават калі ў нас няма ні слыху ні голасу, нам падаецца, што выходзіць зусім няблага. Калі ты сам і слухач, і выканаўца, то вы абодва маеце абсалютны слых. Мужчына ў мундзіры са стрэльбай набірае ў грудзі паветра і заводзіць песьню пра караля.

Што там у песьні далей, падарожны ўспомніць чамусьці ня можа. Таму ён зноў і зноў хрыпатым голасам паўтарае той самы куплет. Асабліва яму падабаецца апошні радок.

Ён пяе гэтыя словы так, нібы рагоча.

Іх і праўда хутка прывязуць дамоў. Абкладзеных ільдом мерцьвякоў на вазах. Там, куды яны выправіліся, было шмат лёду. Іх прывязуць, нібы здабычу. Замест багатых трафэяў, якія абяцалі Яго Вялікасьць. Прывязуць і кінуць у кучу на галоўнай плошчы. Можа, праз тыдзень, а мо праз два. Станю-пекара, і Жардзіну Людвіга, і Ганса-драчылу. І сотні тых, каго ён па імёнах і ня ведае. Толькі мянушкі: Жаба, Руды, Віскарык…

А яго не прывязуць. Ён сам прыйшоў. Ён жывы. І ногі цэлыя, хоць і адвальваюцца ад доўгай дарогі. І ў галаве ніякіх лішніх дзірак. Толькі вочы, нос, вушы і рот. Часам для шчасьця цалкам хапае, каб у цябе былі дзьве рукі, дзьве нагі, вочы, вушы, рот і нос. І больш нічога ня трэба. Ужо ж ён ведае. Ён, вястун пры штабе Яго Каралеўскай Вялікасьці Лёкса Шпуль. Вось кім яго прызначылі, калі ўсё скончылася. Сам кароль і прызначыў. Зірнуў у вочы, выбраў каня – і загадаў Лёксу гнаць на ўсю моц дамоў. Каб прынесьці вестку пра тое, што іх вялікае войска разьбітае.

«І сто таварышаў са мной!» – прамовіў Лёкса Шпуль ужо без усьмешкі і паправіў стрэльбу.

І тут жа з прыдарожных кустоў адгукнуўся расчараваны голас жалейкі. Жалейка прасьпявала дакладна той самы матыў і замоўкла. Нібы нехта, хто хаваўся там, шкадаваў, што песьня скончылася. І прасіў яшчэ.

Лёкса Шпуль спыніўся, павярнуўся да кустоў і нахмурыўся.

«Вылазь, музыканцік! – сказаў ён зычна і зьняў з пляча стрэльбу. – Вылазь, а то як шмальну зараз».

Птушкі замоўклі. У кустах нехта спалохана засоп. Загайдалася галінка – і шмыгнула, засапла па-дзіцячаму, задыхала.

«Я цябе бачу, – сказаў Лёкса Шпуль. – Давай, малы. Xaдзі сюды. Каму кажу!»

На дарогу і праўда выйшаў хлопчык, хаваючы штосьці за сьпінай. Галава ў хлопчыка была паголеная налыса, а пярэднія зубы ў яго былі такія вялікія, што ён нагадваў грызуна.