Альгерд Бахарэвіч - Праклятыя госці сталіцы

Фатаграфія Моцарта

53.

Калісьці, шпацыруючы па праспэкце й разглядваючы мэмарыяльныя дошкі на сьценах дамоў, Кармушкін почасту разважаў пра тое, што клясыкі айчыннага мастацтва так і ня здолелі стварыць нічога вартага ўвагі менавіта з прычыны пражываньня ў цэнтры гораду – вокны іхных заслужаных жылішчаў выходзілі на самыя шумлівыя й загазаваныя вуліцы, што, натуральна, замінала плённаму творчаму працэсу. Вось і кватэра народнага кампазытара Івана Хруля, дзе пасьля сьмерці гаспадара адкрылі ягоны музэй, глядзела з-пад фіранак, нібыта з-за цёмных акуляраў, на вуліцу Бэндэ, адкуль да праспэкту было рукой падаць; уся зарослая платнымі аўтастаянкамі, з консульствам невялікай, але ўплывовай замежнай дзяржавы ў адным канцы і будынкам банку ў другім, вузкая, тлумная, яна не належала да тых, дзе Кармушкін хацеў бы адшукаць сваю неўміручасьць. Дамы тут ня мелі больш за чатыры паверхі, аднак вышынёй пераўзыходзілі любую хрушчоўку: усё таму, што пакоі ў тутэйшых кватэрах былі прасторныя, столі высокія, вокны шырокія – нібы ў школьных тэмах па замежнай мове. Цяпер практычна кожная кватэра ў гэтым раёне была здадзеная гаспадарамі ў арэнду пад офіс, і старыя, рамантычныя вокны трапілі за краты, пад апеку шклопакету, і толькі музэй народнага кампазытара вылучаўся сваімі састарэлымі шыбамі, шызымі, як галубы, якія любілі кахацца на ягоных падваконьнях. Бо кватэра, дзе некалі жыў і тварыў Іван Хруль, месьцілася на апошнім паверсе.

Не, Кармушкін хацеў бы працаваць у вежы са сланоўяй косткі й бачыць праз байніцы белыя ветразі на марскім даляглядзе ці, прынамсі, тралейбус раз на гадзіну. Аднак пасьля таго, як са сваім дыплёмам мэнэджэра культуралягічных праектаў трыццацігадо-вы Кармушкін так і ня здолеў знайсьці працы, яму давялося задаволіцца пакуль пасадаю супрацоўніка музэю Івана Хруля.

Зусім нядаўна пераступіў ён парог гэтай змрачнаватай кватэры, адлюстраваўся ў партрэтах і фота, пакінуў адбіткі пальцаў на кнігах, пазнаёміўся з чатырма ачаравальнымі старымі: Нінэль Пятроўнай, Адэлаідай Самойлаўнай, Нінай Баляславаўнай і Ядзьвігай Карлаўнай, якія ўсьміхаліся яму добрымі шчарбатымі іртамі і паабяцалі не нагружаць лішняй працай, бо “у маладых павінны быць іншыя клопаты – хі-хі”, мілыя бабулькі ў аднолькавых фартучках, падобныя адна да адной як кубачкі з гарбатнага набору; еў варэньне сярэбранай лыжачкай, выцер пыл зь піяніна, зламаў друкавальную машынку мэтра, правёў экскурсію для аўтобуснага парку нумар пяць і даў кароткае інтэрвію сямейнаму тэлеканалу пра ўдзел Івана Хруля ў вялікай і вельмі айчыннай вайне. Мінуў месяц.

54.

У той дзень яны скончылі працу раней чым звычайна – назаўтра мусіў быць дзяржаўны выходны. Першымі сышлі, памахаўшы Кармушкіну суханькімі ручкамі, Адэлаіда Самойлаўна і Ніна Баляславаўна, потым, пачаставаўшы яго хатнімі піражкамі, адправілася адпачываць Ядзьвіга Карлаўна. Кармушкін даўно й сам мог бы быць дома, аднак у музэй завітала дачка клясыка Ларыса, прывезла нейкія накіды, знойдзеныя сярод рэчаў Івана Хруля на лецішчы, і Кармушкін як адзіны, хто быў абазнаны ў нотнай грамаце, мусіў праверыць, ці не пашчасьціла музэю адкрыць новыя старонкі творчасьці кампазытара. Як высьветлілася, усе накіды былі ўсяго толькі чарговымі чарнавікамі вядомых хрулевых хітоў. А палове на пятую Кармушкін праводзіў Ларысу да таксі, вярнуўся, разьвітаўся з Нінэляй Пятроўнай, якая паводле дакумэнтаў лічылася загадчыцай музэю, і выйшаў на лесьвічную пляцоўку. Ён дачакаўся ліфту, у шчасьлівым прадчуваньні выходнага, даехаў да першага паверху; дзьверы расчыніліся, ён спусьціўся да дзьвярэй пад’езду, сунуў руку ў кішэню, каб па звычцы запаліць цыгарэту, і ўспомніў, што забыў пачак разам з запальнічкай на бальконе музэю.

Гэта быў маленькі балькончык, памерам ня больш за ванначку для немаўлятаў – такіх шмат на дамох у цэнтры гораду: старыя выходзілі туды, каб паліць кветкі, Кармушкін – каб цыгарэты. Нішто не магло сапсаваць Кармушкіну настрою; ён вярнуўся, шпаркай хадою прайшоў у далёкі пакой, забраў пачак і запальнічку, паклаў у кішэню. У гэты ж час Нінэль Пятроўна мімаходзь агледзела памяшканьні, усьміхнулася свайму адлюстраваньню, паправіла фатаграфію, на якой Іван Хруль прымае ў падарунак ад тульскіх майстроў катрынку, выйшла на пляцоўку й з пачуцьцём выкананага доўгу замкнула масіўныя музэйныя дзьверы з залатой шыльдай на тры рашучыя вісячыя замкі. Мінула трыццаць сэкундаў: Кармушкін, перадолеўшы раптоўнае галавакружэнь-не, дабраўся да перадпакою – Нінэль Пятроўна села ў ліфт. Яшчэ хвіліна: Кармушкін усё торгае за ручку; Нінэль Пятроўна выходзіць на вуліцу Бэндэ. Яшчэ шэсьцьдзесят сэкундаў: Кармушкін кідаецца на балькон – Нінэль Пятроўна адкрывае парасон, бо Гідрамэтэацэнтр зноў памыліўся – Кармушкін бачыць унізе некалькі дзясяткаў аднолькавых парасонаў, зьнясілена праводзіць ілбом па шкле й вяртаецца ў кватэру – Нінэль Пятроўна падымае вочы, усьміхаецца балькончыку, глытае некалькі дажджавых кропляў і рушыць у мэтро. Дождж ідзе не даўжэй за рэклямны ролік. Зноў зьяўляецца сонца, вуліца ўспыхвае, як ахопленая пажарам ювэлірная крама, Кармушкін сядае да тэлефону, але ўсе працоўныя ўжо, а ўсе хатнія – яшчэ.