Алесь Паплаўскі - Пастка для рэха

Пачынала змяркацца, а мне яшчэ трэба было завідно адшукаць камень з адбіткам ступні Божай Маці, пра які расказваў стары. Блудзіць не давялося. Пратаптаная сцежка сама прывяла мяне да яго. Калі я ўзабраўся на ўзгорак, сонца ўжо амаль села за лесам. Але неба на даляглядзе ўсё яшчэ ружавела. З усходняга боку ўзгорак абмінала рэчка. Да яе шчыльна прымыкалі загоны для жывёлы. Рэха даносіла здалёк нечыя ўзбуджаныя галасы. Магчыма, гэта былі пастухі. Наваколле было перанасычанае пахам сырадою.

Я прыпаў на калені, ад каменя павеяла цеплынёй. Я прытуліўся да яго шчакой і заплакаў. Паступова плач перарос у енк. Я крычаў ад немачы і бяссілля. Я прасіў прабачэння за свае неразумныя ўчынкі. «У каго?» — пацікавіцеся вы. Напэўна, у самога сябе. Колькі часу мінула, як я сюды прыйшоў, я не памятаю. Стала зімна. Я падняўся з калень і аглядзеўся. Чорнае неба нада мною было густа засеянае зоркамі. «Якая прыгажосць!» — парадаваўся я, узіраючыся з зачараваннем у гэтую зорную недасяжнасць. Адчуванне сапраўднасці пакрыху вяртала мяне да жыцця, і ад гэтага рабілася яшчэ радасней.

Вось і ўсё. На гэтым можна было б скончыць свой аповед. І ўсё ж некалькі штрышкоў да сказанага неабходна яшчэ дадаць. Спадзяюся, што вы зразумелі, пра каго я вам расказваў. Пра каго яшчэ, як не пра сябе, можна расказаць з такой шчырасцю і падрабязнасцю. Бонза — гэта я. А я — гэта Бонза…

Вярнуўся я ў горад наранку. Заначаваць давялося ў полі, у сцірце саломы. Ноч выдалася зімнай, так што амаль не спаў. Але я аб тым ні кроплі не шкадую. Нягледзячы на ўсе нязручнасці, дахаты я вяртаўся з выдатным настроем. Такой лёгкасці і ўпэўненасці я не адчуваў яшчэ ніколі. На падыходзе да горада адшукаў у запісной кніжцы патрэбны мне нумар тэлефона і патэлефанаваў. На маё настырнае «алё» азваліся незнаёмым мне дзіцячым голасам.

— Гэта хто? — пацікавіўся я няўпэўнена.

— Гэта я! — ціхенька адказалі мне.

— Хто — я?

— Таня!

— Таня! Танька! — узрадаваўся я. — Я так сумаваў па табе! Чакай мяне, чуеш, абавязкова чакай! Я хутка прыеду.

Я азірнуўся. Аўтобусны прыпынак быў праз дарогу. Я подбегам кінуўся да яго, але на паўдарозе спыніўся. Спытайцеся, што прымусіла мяне зрабіць гэта, і я не адкажу вам дакладна. Я стаяў сярод вуліцы і глядзеў на цагляную агароджу, ля якой толькі што стаяў. Я не мог скрануцца з месца. Мне здаваляся, што стаю я ля Сцяны Плачу, на якой вялікімі літарамі выведзена: УСМІХНІЦЕСЯ!

І я ўсміхнуўся.

2008 г.

Прысвячаецца Ірыне…

«Памятайце, пад вашымі нагамі ўвесь Свет…» —высечана на адным з валуноў на вяршыні здзірванелага кургана. Літары выразныя і лёгка чытаюцца. На двух жа астатніх надпісы сцёртыя і аб тым, што яны тут некалі былі, сведчаць нешматлікія, ледзь заўважныя паглыбленасці.

Курган — авальны, падобны да птушынага яйка. Наваколле з яго — як на далоні. З заходняга боку ў лагчыне рэчка (калі рэчкай можна назваць плыткі, вілясты ручай), за ёю, на даляглядзе, касмыкаваты сасоннік. З усходняга боку — балота. На ім ні кусточка. Яно сярод бязлесся, нібы шнар на целе — шырачэзнае і месцамі непралазнае. З балота і бярэ свой пачатак рачулка, уздоўж якой цягнецца здзічэлая сенажаць. На сенажаці статак коз — белых, патлатых, падобных да курдзючных авечак. Ля статка пастух — няпэўнага ўзросту дзядок. Наранку ён прыганяе сюды свой статак, а надвячоркам, калі барвова-чырвонае сонца, абдзіраючыся да крыві аб высокія, падобныя да кіпарысаў таполі, знясілена спаўзае на вільготны расяны поплаў, гоніць яго назад у хлеў.

Ля трох таполяў, дзе ў збуялай траве канае пакалечанае крывава-чырвонае свяціла, жытло сівога Пастуха. У збудаваным вокнамі на захад бараку прайшло яго ўсё жыццё, ва ўсякім выпадку, ён так сам лічыць. Імя ён свайго не памятае. Яно засталося ў мінулым, сцерлася часам, як і тыя літары, што на валунах. «Нашто мне імя? — разважае стары Пастух. — У мяне ёсць жытло і козы. А яшчэ ў мяне ёсць воля…» І сапраўды, што яшчэ трэба старому чалавеку ў гэтым жыцці? Памяць?.. Дык яна з ім паўсюль. Яна, нібыта тая піяўка, высмактала з яго ўсе сокі. Бо свет, у якім ён некалі нарадзіўся, перастаў існаваць для яго як паняцце. Бо ў ім ён як не палітая ў палісадзе кветка, як высахлае без пары, з’едзенае грыбамі-трутавікамі дрэва...

Пра надпісы на валунах стары не здагадваецца. Адкуль яму пра іх ведаць. Коз на тым кургане ён не пасе, бо травы там ніякай, а расказаць пра валуны няма каму — людзі ў гэтых забытых Богам мясцінах даўно не жывуць. Гэта — зона недабудаваных Пірамід Дасканаласці.