Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

— Вочы ў цябе блішчаць, як зоры.

— Бо халадно.

— Вярнуся — згуляем вяселле. Адразу сватоў прышлю!

— Каб хоць лісты пісаў! Ці напішаш… — Яна яшчэ пяшчотней прытулілася да яго: — Кінеш!.. — І тут яна пачала плакаць уголас, з нейкім нават стогнам.

— А ведаеш — можа, я гэта з-за цябе і еду ў тую Амэрыку…

— Ой, Лявонка, — рыданні перахоплівалі голас, — забудзеш, забудзеш ты мяне там! Ой-ой!.. Прыгажуні там заморскія…

«Што яна кажа? Якія прыгажуні? — жахнуўся ён у думках. — Божа мой! Які нечаканы жаночы розум!» Счакаўшы крыху, сказаў:

— Ты ж ведаеш, я ні на юга цябе не прамяняю!

— Праўда?

— Я маніць не буду.

Ён туліў да вуснаў яе пахаладзелыя рукі, саграваў іх сваім дыханнем і прасіў чакаць.

— Веру, веру, веру, ой, веру! — стагнала яна, распранаючыся.

Яны апусціліся на ложак з высокімі падушкамі. Знізу пяшчотна рыпнула палавіца…

— Як я там без цябе буду? — не то ў яе, не то ў самога сябе запытаўся Лявонка, разам з асалодай адчуўшы, як прыпыніўся і сцішыўся час…

…У вёсцы заспявалі пеўні, і амаль адразу зарыпелі веснічкі. Аднекуль вярталася цётка Васіліха. Трэба было развітвацца.

— Вазьмі вось бацькаў адрас — у Нью-Йорку ён. — Яна дастала з паліцы канверт і працягнула Лявонку. — Я буду чакаць, — яна пацалавала яго ў вочы.

Чутно было, як расчыніліся дзверы і па хаце затупала цётка Васіліха.

— Вы яшчэ тутака?

— Я ўжо, мамо, іду.

— Я праводжу яго за веснічкі,— сказала Ганна, прыемна ўсцешаная гэтым Лявонкавым «мамо», звернутым да яе маці.

— А бацькаў адрас дала?

— Дала.

Цемра, што звечара ахутвала зямлю, расступілася, свяцілі зоркі.

Яны разам паднялі вочы ўверх.

— Колькі зорак! — сказалі амаль што ў адзін голас.

Назаўтра ўсе трое сабраліся каля Лявонкавай хаты — яна якраз пасярэдзіне Прускі — Цімоша, Піліпко і Лявонка. Пры кожным драўляны, накшталт салдацкага, куфэрак, зроблены мясцовымі умельцамі. Цімоша высакаваты ростам, Лявонка куды ніжэй за яго, Піліпко — той зусім маленькі, можа, якіх метра паўтара ўсяго, крыху вышэйшы за свой куфэрак. Апрануты ўсе аднолькава: у шарачковых світках з белага саматканага палатна. На галовах — шапкі-кучомкі. У дарогу кожны абуў боты. Асабліва вялікія і цяжкія боты ў Піліпка — адразу кідаецца ў вочы, што не яго памер. Пазычылі ў кагосьці, ці што?

Як складзецца жыццё за акіянам? Хто яго ведае… Твары строгія, задуменныя. Не дзіва: пакідалі абжытыя мясціны, якія яны заўсёды лічылі цэнтрам свету, і цяпер вось адпраўляліся некуды на самы яго канец. Усе недзе ў глыбіні душы адчувалі смутны страх перад той невядомасцю, якая іх чакала.

Накрапваў дождж, але вакол ад'язджаючых назбіралася шмат прускаўцаў. Побач стаялі бацькі — Дармідонт, Алена і Апраска з Пятром. З'явіўся аднекуль Трахімка, зухавата ссунуў на патыліцу фуражку з бліскучым казырком і, скалячы зубы, агледзеў падарожнікаў, абняў іх за плечы — аднаго, другога, трэцяга.

— Ну што, мацакі? — Адкапыліў тоўстую ніжнюю губу і спыніўся на Піліпковых ботах: — Ну, Піліпко, і боты ў цябе! Ці не ў Марка Замагільнага пазычыў?

Прысутныя стрымана зарагаталі. Марка Замагільны жыў непадалёку на хутары. Ногі ў яго былі невядома якога памеру, у шаўца для Марка мелася спецыяльная, вялікая, як пень, калодка. Трахімка дастаў з-за пазухі прыпасены дзеля гэтага выпадку кручок гарэлкі, выняў з кішэні зеленаваты шкляны кілішак, наліў і даў выпіць усім тром.

У натоўпе, у купцы дзяўчат, стаяла Ганна ў палатняным каптаніку. Побач з ёю Гэлька Відэркава. «Там такой танцоркі не будзе», — падумаў пра яе Лявонка. Тут жа сярод жанчын знаходзілася цётка Васіліха — Ганніна маці. Жаласліва выцірала ражком хусткі слёзы. Ад Лявонкі не адыходзілі Марыля і Тоня з Фядоркай. Кірыла запрагаў Цыганчыка. На вуснах ува ўсіх была Амерыка. «Марыканцы, марыканцы», — гучала ў натоўпе.

— Якія ж мы марыканцы? — жартавалі хлопцы. — Мы пакуль што прускаўцы.

З процілеглага боку вуліцы, праз плот, пазіраў Ясё. Масей Галёнка ўгледзеў яго, махнуў рукой, той падышоў бліжэй.

Як звычайна, найбольш навін у Масея:

— Ці чулі, Галеня ў Выгнанцы байстручка нарадзіла — у хляве, дзе карова стаіць!

— Не можа быць! — не паверыў Гамон.

— Заглянулі пад раніцу, а яна яму цыцку ў роцік дае. Змардаваная ўся, сплаканая…

— Бацька з хаты выгнаў,— патлумачыла Груша Чапёрка, — не трэба мне, кажа, байструкі, самім хлеба не хапае.

У натоўпе спачувалі, здзіўлена матлялі галовамі. Чаго на свеце не здараецца…