Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

— Ці не плывём? — азірнуўся па баках Цімоша.

Яны падняліся з трума на палубу і ўбачылі катэр, які, учапіўшыся тоўстым ланцугом за нос іхняй аграмадзіны, адцягваў яе ад берага, на якім стаялі людзі і махалі шапкамі. У небе вакол парахода з крыкам мітусіліся чайкі. Прускаўцам ажно заняло дых. Лявонка пазіраў на тых, што засталіся на беразе і ўсё больш аддаляліся ад парахода. Скаланулася душа: «Хто яны? Хто я ім? Чужы. І ўсё ж такі гэта хвалюе, што вось людзі развітваюцца, дораць усмешкі, махаюць рукамі, капелюшамі, чымсьці яшчэ…»

Катэр, які вывеў параход у мора, аддаў буксір і павярнуў назад, у порт. Яшчэ больш надрыўна загаласілі чайкі. Яны са звыклай плаўнасцю коўзаліся на хвалях, нават не кранаючы вады. Бераг усё больш аддаляўся, ніжэў і, здавалася, усё больш патанаў у моры. Нарэшце ён і зусім знік. Зніклі і чайкі. Недзе ўдалечыні засталіся радзіма, родная вёска, людзі, дрэвы, утульная рэчка Лосьна, а тут панавала бясконцая стыхія ветру і вады. Быў час абеду. Прускаўцы атрымалі па кавалку хлеба і па бляшанцы мясных кансерваў. Дасведчаныя пасажыры распорвалі бляшанкі нажамі. Тое ж самае, паглядзеўшы на іх, зрабіў і Цімоша — сваю кансерву адчыніў і сябрам таксама. Абедалі на палубе.

— Ну, марыканцы, як адчуванне? — гучна і радасна выдыхнуў з сябе Цімоша.

— Эх, каб дзядзьку Васіля сустрэць!

— Добра было б! — падтрымаў Лявонкава жаданне Піліпко. — Свой!

— А што, калі адмовяць? — напаўсур'ёзна, напаўжартам сказаў Лявонка.

Вядома было, што не ўсіх пускаюць на амерыканскую зямлю, існуе праверка на мытні.

— Як гэта адмовяць? У арышце мы не сядзелі,— запярэчыў Цімоша, — і на здароўе не скардзімся.

Такой жа думкі быў і Піліпко, які ляпнуў сябе па грудзях:

— Наконт здароўя паперы маем!

Цімоша засмяяўся:

— Хлопцы, а можа, гэта сон?

— Што — сон? — насцярожыўся Піліпко.

— А тое, што мы тут, сярод акіяна.

Прускаўцы міжвольна сталі азірацца. Не, не сон. Усюды прыткнуты рэчы эмігрантаў: мяшкі, скрынкі, кошыкі, клункі…

— Але ж і карабель! — захапляўся Піліпко. — Няўжо ўсе такія?

— Я чуў, кажуць, што на гэтым параходзе звычайна скаціну возяць, — сказаў пра ўсё дасведчаны Цімоша.

Гэта быў карабель трэцяга класа. Трапіць сюды мог кожны. І сапраўды, каго тут толькі не было! Лявонка звярнуў увагу сяброў на чорнага чалавека, які сядзеў пад дымавой трубой і весела глядзеў на іх. Хлопцы ад здзіўлення ажно раты паразяўлялі. Зусім чорны! Што ён — можа, з гэтай трубы і вылез? Толькі потым даведаліся, што чалавек такім і нарадзіўся — негр.

Сярод пасажыраў вылучалася невялічкая купка цыганоў. Гэтых прускаўцы адразу пазналі. Неўзабаве знайшліся і землякі — двое з-пад Берасця. Такія ж, як і яны, — едуць на заробкі.

— Вас хто-небудзь чакае ў Амэрыцы? — пацікавіўся Лявонка.

— Хто там можа чакаць? Едзем… — няпэўна адказаў чалавек з расплывістым тварам, абсыпаным белаватымі гнойнымі прышчыкамі, з пажаўцелымі плямінамі пад вачыма.

Лявонка заўважыў, што пасажыры, якія прадстаўлялі людзей самых розных нацый і становішчаў, паступова — сілаю агульных перажыванняў, клопатаў і мэт — згуртаваліся ў адну і даволі цесную чалавечую супольнасць, якую аб'яднала гэта штодзённае карабельнае існаванне.

Нанач ізноў спусціліся ў трум. Спалі ў гамаках. «Як малыя, у калысках» — жартаваў Піліпко. Так пачалося іх карабельнае жыццё. У сем гадзін раніцы званок клікаў на сняданак. Есці хадзілі ў карабельную сталоўку, якую тут называлі камбузам і якая знаходзілася на другім канцы карабля. І так тры разы на дзень. Бляшаныя міскі стаялі на спецыяльных падстаўках, прымацаваных да сталоў.

З раніцы давалі каву, у поўдзень — юшку з салёным мясам і сухары, на вячэру кавалак смажанай рыбы. Елі ў тры змены. Многія бавілі час тым, што ігралі ў карты. Некаторыя пілі гарэлку (у каго яна была).

Прускаўцы, падмацаваўшыся, падымаліся наверх, на палубу. Уражваў акіян, нагадваючы шырокае поле, пасечанае белымі разорамі, што рухаліся з ветрам. «Santa Maria» плыла на захад, даганяючы сонца, якое кожны дзень хавалася ў хвалі, недзе наперадзе, дзе павінна была знаходзіцца Амерыка, куды яны кіравалі свой шлях. Уначы акіян выпраменьваў з бяздонных сваіх глыбінь роўнае зеленаватае святло. Неба, як просам, усыпана зорамі. Свет палохаў неспазнанай сваёй веліччу. На капітанскім мосціку, ля штурвала, стаяў рулявы, побач знаходзіўся яшчэ адзін чалавек — вахценны штурман.

Цяжка ішлі хвалі і аднастайна біліся аб борт «Santa Maria».

Дні праз тры выявіліся прыкметы марской хваробы. Спачатку напала ікаўка, і хлопцы часцей, чым звычайна, бегалі ў гальюн — як тут называлі адхожае месца. Падарожнікаў ванітавала. На сёмы дзень трапілі ў шторм. Першы паскардзіўся Цімоша.