Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

Кузёмка гэта добра ведаў — цікавасць да жанчын у яго была вялікая і неспатольная…

…Сёння попрадкі прызначаны ў Васіля Каленіка. Лявонка звечара ўжо там. Зімою змяркаецца рана, і хата ўжо амаль поўная. Сціплая яна ў Васіля — Ганнінага бацькі, затое гасцінная. На лаўках, паабапал сцен, сядзела моладзь — хлопцы і дзяўчаты, чуліся жарты, смех. Былі тут не толькі дзяўчаты, але і маладзіцы: Прузына Відэрка і Апраска — жонка Пятра Ламакі ўжо стракаталі калаўротамі. Прынеслі сваё начынне і Хомчыха з Аленай Дармідонтавай — селі на лаву і ўзяліся за кудзелі.

Жанчыны, калі збіраліся вось так разам, у адной купнасці, станавіліся весялейшымі, больш шчырымі, адкрытымі, нават жыццярадаснымі і прыветнымі адна да адной. На вячорках можна было даведацца пра навіны з усёй ваколіцы: хто збіраецца жаніцца, хто выходзіць замуж, у каго нарадзілася ці народзіцца дзіця… У хаце панавалі шум, смех, гамана. Кудзельніцы спрытна смыкалі лён, раскручвалі калаўроты, ведаючы недзе ў глыбіні душы, што вытканае з нітак, спрадзеных марозным зімовым вечарам, палатно будзе трымаць цяпло ў сцюдзёную пару і прыемна халадзіць цела ў летнюю спёку.

У куце стаяў вялізны, зрэзаны нажамі стол, за які прыстроіўся дзядзька Васіль і крышыў самасад. Ён пакідаў уражанне дабрадушнага, незласлівага і вясёлага чалавека, але самы моцны тытунь — у яго і ў Захара Відэркі. Твар у Васіля ў некалькіх месцах заклеены паперкамі. Відаць, толькі што, рыхтуючыся да вячорак, галіўся, бо як-ніяк жанчыны прыйдуць, дзяўчаты… Ля пліты корпалася Васіліха.

— А ты што кажуха не здымаеш? — звярнуўся гаспадар да Аляксея Галёнкі, які сядзеў побач з ім.

— А, так…

Усе ведалі, што Аляксей, маючы неблагі кажушок, хацеў ім пахваліцца перад дзяўчатамі, таму і не здымаў на працягу ўсяго вечара.

Разам з Аляксеем прыйшоў сарамлівы Міхаль Тупчык і адразу палез у куток. За ім — Павал Гальяш.

— Здарова, кавалерка! — з парога гукнуў, вітаючыся з хлопцамі, Дармідонтаў Трахімка, моцна бразнуўшы дзвярыма. На галаве ў яго фуражка з бліскучым казырком (магерку не носіць), на плячах — спраўны кажушок. У паставе, як заўсёды, ганарыстасць — так бы і любаваўся на сябе. Дробныя прышчыкі на твары сведчылі аб раннім хваляванні крыві.

Алена — мачыха — зірнула на яго і зачырванелася.

— Ого, гэтак ты мне і хату разваліш! — занепакоіўся гаспадар.

— Нікуды не дзенецца ваша хата, будзе стаяць! — смеючыся, запярэчыў Трахімка.

Але ад Трахімкі ўсяго можна чакаць. Чмутарскіх здольнасцей яму не пазычаць. На гагатуху (так у Прусцы называлі багаты вечар перад Новым годам) Трахімка, які любіў чыніць розную непатрэбшчыну, і на гэты раз не ўтрымаўся, каб не заткнуць Масею Галёнку комін кулём саломы.

З'явіліся Цімоша з Піліпком, а за імі і Фэдар Швед — усе ў добрым настроі. Прывалакла свой калаўрот, ажно з канца вёскі, Гальяшова Луша. У хаце гуло. Асабліва разняволена пачуваў сябе Трахімка — то слоўца якое асаблівае кіне, то адмысловы жарт раскажа. Прысутнасць мачыхі Алены ён як бы і не заўважаў. Ды і не на шмат яна старэй за яго. Гадоў на дзесяць якіх…

Хлопцы прыставалі да дзяўчат — тыя ружавелі, адмахваліся, рабілі выгляд, што гэта іх зусім не цікавіць.

Оргій Відэрка кідаў позіркі на чарнявую Хомкаву дачку Вольку, але прысутнасць яе і сваёй матак астуджала і яго, і яе. А на Цімошу, Трахімавага брата, зазыўна глядзела Сонька — дачка каваля. Цімоша ці не бачыў гэтага, ці не хацеў звяртаць на Соньку ўвагі. Ды і выглядаў ён не па-даросламу, а хутчэй як падлетак.

Найбольшы спрыт і нейкае асаблівае нахабства ў дачыненні да дзяўчат — у Трахімкі.

— О, цыцкі! — з захапленнем прытуліўся ён раптам да Волькі, не зважаючы на тое, што тут жа, у хаце, знаходзілася яе маці — Хомчыха.

Волька, усхваляваная і задаволеная Трахімавым кампліментам, затулялася рукамі, круціла галавой.

Кудзельніцам гэта, мяркуючы па ўсім, таксама было цікава. Не адрываючыся ад калаўротаў, яны, у тым ліку і Алена, стрымана пасмейваліся.

— Дзядзьку Васіль! — Трахімка павярнуўся да гаспадара, які канчаў крышыць самасад. — Давай закурым!

Скруцілі цыгаркі. Трахімка падышоў да печы, дастаў вугельчык і прыпаліў ад яго цыгарку. Адразу ж важна зацягнуўся і, адтапырыўшы тоўстую ніжнюю губу, з шумам выдыхнуў цэлую хмару тытунёвага дыму.

— Гэтак ты, хлопец, нас падушыш, — незадаволена прабубніла Хомчыха.

— Нічога! — адмахнуўся Трахімка і зацягнуўся яшчэ глыбей.

Прапанаваў закурыць брату, але Цімоша адмоўна пакруціў галавой. Трахімка і Цімоша — поўная супрацьлегласць, хоць і ад адной маці, былой панскай пакаёўкі. Выдаў яе некалі пан Падгурскі за свайго гаёвага Дармідонта, але не доўга за ім пажыла. Памерла, пакінуўшы яму двух сыноў — Трахіма і Цімошу. Трахімка нарадзіўся неўзабаве пасля вяселля. Калі яго хрысцілі, дык бацюшку, казалі, у царкве мову адняло, слова не мог выгаварыць — заікаючыся, макнуў дзіця ў купель і вярнуў куме: «На, трымай…» Такі выпадак у вачах прускаўцаў прадказваў нейкую незвычайную будучыню. Трахімку, калі падрос, прускаўцы чамусьці абыходзілі, як бы не хацелі з ім мець справу.