Әхмәт Фәйзуллин - Тукай. Аучы Мәргән белән Болан кыз әкияте / Тукай. Сказка об охотнике Мэргэне и девушке-оленихе (на татарском языке)

Григорий, сөйли-сөйли, Каюм хәлфәне озатып, капкадан чыкты.

Табигать үз карамагында калган бөтен юмартлыгын кырып-себереп бирергә ашыга, ахры, кояш үзенең бөтен тулылыгы белән балкый; моңарчы беленми утырган берән-сәрән каеннар үзләренең сап-сары яфрак челтәрләрен бөркәнгән хәлдә купшыланып чайкалалар; урамны һәм күл тирәсен коелган сары тәңкәләр сыман яфраклар чуарлый. Салкынча зәңгәр күкнең тантаналы тынлыгын ара-тирә соңга калып узган казлар, чәүкәләр төркеме генә боза…

Габдулланың кошларга кычкырасы, җырлап җибәрәсе, әллә нишлисе килә… Ул йортка сыймый, урамга йөгереп чыга.

– Әптелбәр! – дип кычкыра ул, ниһаять, үзенең теләгенә ирек биреп.

Шәһәр ягыннан бистәгә менеп килгән Әптелбәр аның ашкынуын тагын да күтәреп җибәрә. Габдулланың хәзер аның каршына йөгереп барасы, аның өстенә ташланып көрмәкләшәсе, аның белән сары яфрак тәңкәләре өстендә ауныйсы килә. Шуның өстенә беркөнге читек вакыйгасыннан бирле күргәне юк бит әле ул аны… Сөйлисе сүзләр, бүлешәсе кызыклар нихәтле!..

Бу ни бу? Әптелбәр, Габдулланы ишетү белән, урамның икенче ягына борылды. Ул Габдулланы читләтеп узмакчы була, үзе кулындагы нәрсәнедер артына яшерә. Ләкин Габдулла аны барыбер күреп алды: капчык. Бер урыны алача белән ямалган гап-гади керле киндер капчык! Әмма аның эчендә нәрсә? Габдулла төшенеп алды: икмәк сыныклары. Әптелбәр соранып, икмәк сыныклары җыеп кайтып килә икән!

Әйе, Әптелбәр үзенең бу хурлыгын Габдуллага күрсәтергә теләми йөрде һәм күрсәтмәде. Әмма бүген ул тотылды. «Мин теләнче түгел», – дип әйтә алмый инде ул хәзер…

Олы кеше булса, моны ничек тә сизмәмешкә салышып, сүзне икенчегә борып җибәрер иде, шуның белән мәсьәлә шома гына үтеп китәр иде, бәлки. Әмма эчкерсез Габдулла андый шомартуларны белми, киресенчә, ул Әптелбәр артына яшерелгән капчыкка әһәмият бирә. Аның өчен хәтта Әптелбәр яшергән әйберне табу, белү һәм аны тоту гади уенга, кызыкка әйләнеп китә.

– Ә мин беләм капчыгыңда нәрсә! – ди ул мактаныбрак Әптелбәргә.

Аның алдында инде Әптелбәрнең гаебе юк, бу – гади бер мәсьәлә. Аңа хәзер Әптелбәр белән уйнап китәргә бер сылтау гына кирәк. Әмма Әптелбәрнең йөрәгенә бу сүзләр әрнеткеч килеп кадала. Ул ни әйтергә, үзеннән кечкенә Габдулла алдында оятын кая куярга белми, йөгереп, капкага кереп китә. Габдулла – аның артыннан!..

Ишек янына җитү белән, Әптелбәр кинәт нидер исенә төшкән кебек тукталып кала һәм Габдуллага әйләнә. Габдулла, ул нәрсә әйтер икән, дип кызыксынып, тып-тын кала. Әптелбәр аңа: «Менә хәзер капчыгымны кертеп куям да уйнарга чыгам», – дип әйтер шикелле тоела. Ләкин Әптелбәрнең күзләрендә ниндидер мыскыллы елмаю чагыла. Ул, һәрбер сүзенә ачыклык һәм салмаклык бирергә тырышып:

– Ә синең әтиең ю-у-ук! – дип кычкыра.

Зәңгәр күк кинәт караңгыланып, Габдулланың өстендә тәбәнәк, караңгы түшәм шикелле генә булып кала. Аның күз алдында бик зур кара күләгәләр чайкалып китә. Кояш яктырып торган җиреннән кинәт, мае беткән филтә шикелле, кызыл күмер булып яна башлый… Габдулла ни әйтергә, ни эшләргә белми, ихтыярсыз өенә борыла, баскычтан ничек менгәнен һәм ишекне ничек ачканын хәтерләми, өйгә керә. Шуннан соң гына ул, нишләргә кирәклекне аңлаган шикелле, үксеп елап җибәрә.

– Габдулла, улым, нәрсә булды сиңа? – ди Газизә апа, аңа ташланып.

Габдулла бик озак үзенең кайгысын әйтә алмый, үкси. Әнисе аны кулларына күтәрә, битләреннән, күзләреннән үбә:

– Әллә авырыйсыңмы, әйт! Кай җирең авырта? – ди.

Габдулла аның саен үкси. Әнисенең назы аның кайгысын сүндерми, дөрләтә генә…

– Әптелбәр… иһиэ… иһиэ… синең… синең… ә… ә… әтиең юк диде миңа! – дип көчкә генә әйтеп чыга Габдулла, һәм күз яшьләре аны әүвәлгедән дә ныграк буа…

Кем әйтте бит? Моны брахмистр малае Мостафа йә күрше урам малайларының берәрсе әйткән булса, исе китәр идемени аның?.. Алар аны болай да гел әйтәләр. Габдулла инде моңа өйрәнеп беткән… Бу бит Әптелбәр, җан кебек күргән дусты, бердәнбер аны аңлый торган сердәш дусты Әптелбәр!..

Ут алганда гына, ул бераз тынычлана, ләкин ашамый-эчми, сәкегә менеп бөгәрләнеп ята; күзләре ачык, берәүгә дә дәшми, сөйләшми. Газизә апа һәм Вәли абзый икесе дә, борчылып, сәке өстенә утыралар һәм сүзсез генә уфылдыйлар.

– Бабасына хат язып салыйк микән әллә? – ди бераздан Вәли абзый. – Юньләп тәрбияли дә алмыйбыз… Ничә әйтсәң дә, үз авылы, үз туган-тумачасы. Сагына, сагышлана да, торгандыр, бала бит…

– Анда кайтып ачка үлсен, дисеңме? Таптың сүз син дә. Үзебез исән чакта бер генә баланы ничек тә тырыштырырбыз әле… Җибәрәмме соң!