Владимир Федосеенко - Віхры на скрыжаваннях

- Чаго ты, я пажартаваў і ўсім так скажу, калі ты разнясеш гэта. Няхай лекар цябе праверыць, будзе сорамна.

- Ідзі адсюль, а то застрэлю, - Валя ўзяла вінтоўку.

Пыліла патаптаўся крыху збоку і пайшоў назад.

Па прасецы да паляны ішлі хлопцы. Яны гучна гаманілі, смяяліся. А ў Паўла было на душы пагана як ніколі. Не былі б разбітыя губы, ніхто б не заглядаў у яго душу і не зразумеў бы, што робіцца ў ёй. А так заўважаць сябры і запытаюць, што здарылася. Паспрабуй скажы, што конь убрыкнуў, - засмяюць.

Камандзір першым падышоў да калёс і крыкнуў Паўлу:

- Дзе Валя, збірайцеся, і хуценька паедзем.

Дзяўчына панура ішла цераз паляну. Але пачула гоман, выцерла слёзы, паправіла валасы і закрочыла хутчэй.

Пыліла ўскочыў на свайго каня і тварам не паварочваўся да хлопцаў.

- Ну, як вы тут з Паўлам, выспаліся? - спытаў Валодзя.

Дзяўчына нічога не адказала і адвязала лейцы ад драбін.

Валодзя падцягнуў церассядзельнік і запытаў у Валі:

- Чаго ты нейкая?..

- Якая?

- Ну, не такая, як была.

- Слава Богу, такая.

- Па дарозе раскажаш? - Валодзя ўскочыў на калёсы: - Валечка, сядай хутчэй, паедзем.

- А як у вас справы?

- Папа няма. Ды гэта ніякі і не поп. Ён прызнаўся, што накіраваў яго начальнік паліцыі ў царкву як сувязнога. Аніякіх адносін да свяшчэннаслужыцеля ён ніколі не меў. «Поп»-паліцай ужо ад'ездзіўся ў Жлобін... А хутка нехта і з яго абаронцаў у паветра ўзляціць.

Загрукаталі калёсы, і партызаны зноў выехалі на светлую ўдалечыні прасеку.

VI

Правільны напрамак у лагер Шаблін трымаў да таго часу, пакуль ззаду чуваць была страляніна. Стала ціха, і здавалася, што ён таксама ідзе прама ўперад. І ён быў упэўнены ў гэтым да таго моманту, пакуль не трапіў у такую багну, зарослую рэдкім сасняком і бярэзнікам, што ні канца ёй ні краю. Забыўся прыкмеціць раней, у якім баку сонца было, а цяпер кідайся, глядзі на яго. Ад чыгункі лагер быў на поўдні, але куды ісці, як трымацца цяпер, лявей ці правей, калі сонца, куды ні павярні, вісіць перад табою. Хаця б не закруціцца ды зноў не натрапіць на немцаў. І Шаблін вырашыў ісці далей на поўдзень: час паказваў, што пара быць у лагеры. А тут яшчэ праклятая падэшва на боце адарвалася да самага абцаса, і нагу трэба на кожным кроку рыўком выносіць уперад, каб не зачапіцца ды не тыцнуцца носам у купіну. Але на гразкім балоце так нагу не выкінеш, і падэшва заламваецца. Адарваць з абцасам і выкінуць - халява палезе ўверх, і нага босая будзе. Абрэзаць бы - дык няма чым: Зіна перад яго ад'ездам забрала складаны ножык. Скінуць зусім боты, трапіш на партызан, засмяюць, што камандзір босы прыбег.

Ды і ботаў шкада, у іх ён прайшоў ад заходняй мяжы. Але чалавек павінен знайсці выйсце, варта толькі добра падумаць. Вунь уперадзе кучаравы вал лазняку. Шаблін накіраваўся туды. Балота, нібы тонкі восеньскі лёд, угінаецца пад нагамі, а спераду ўзнімаецца ўгару. З-за лазовых кустоў узляцела некалькі вялікіх птушак. Шаблін спыніўся і назіраў. Ён думаў, што гэта буслы, і яны паляцяць да свайго гнязда, тады і ён знойдзе лагер. Але не, птушкі выгнулі шыі і, ляніва махаючы крыламі, паплылі да цёмнай паласы высокага лесу. Гэта шэрыя чаплі, здагадаўся Шаблін і пачаў абдзіраць лазу. Тут ён абпляце свой бот і пойдзе далей. Нават партызанам скажа, што ў любым выпадку павінна прысутнічаць у іх салдацкая вынаходлівасць. Шаблін і не заўважыў, што за лазняком плешчацца вялікае возера. Ён каля яго ніколі не быў, але чуў ад партызан, што зімой яны тут біліся з немцамі. Ад лагера яно недзе кіламетраў за сем на захад, значыць, камандзіру трэба трымацца правей. Шаблін падрамантаваў бот, выкруціў анучу, абуўся. Што значыць у вялікім пераходзе абутак! Гэта, бадай, усё, бо ніякі груз не прынясе столькі пакут, колькі можа прынесці дрэнны бот. Цяпер Шаблін пайшоў значна лягчэй. Можа, асноўнай прычынай гэтаму з'явіўся адрамантаваны бот, а можа, - яснае ўсведамленне, дзе ён і куды ідзе.

Камандзіра цяпер непакоілі іншыя думкі. Ён лічыў, што яму зусім не шанцуе. Першую аперацыю, якая прайшла больш паспяхова, змазала Валя. Трэба ж было тады яму так схібіць, што давялося на зваротным шляху ісці моўчкі і потым не ўспамінаць пра бой на чыгунцы. А цяпер - на табе, блукае камандзір без войска. Няўжо ў яго няма здольнасцей камандзіра? Але ж ён усё разумее, нават людзей бачыць, хто чым дыхае. Хіба, можа, не так? Быў перакананы на сто працэнтаў, што сённяшняя засада прадумана ім вельмі дэталёва і павінна прайсці ўдала. Падпарадкоўвацца ва ўсім было Верабейчыку, хоць ён і вопытны партызан, дык яго ж, камандзіраў, аўтарытэт паляціць да ўсіх чарцей. А прапанова Верабейчыка наконт засады, трэба сказаць, была больш разумнай. Шаблін усведамляе гэта, але яму ніяк нельга адкрыта згаджацца. Трэба заўсёды стаяць на сваім. Правільныя твае рашэнні ці не, але калі ты прыняў іх, прымусіў людзей ажыццяўляць, не адступай. Толькі тады будзе дысцыпліна, а разам з дысцыплінай і аўтарытэт. Шабліну трэба вызначыцца толькі ў баі, а потым калі і выявяцца няправільныя дзеянні або якія-небудзь грашкі, дык яны ўжо не будуць так прыкоўваць да сябе ўвагу. А жыве ён яшчэ пакуль што толькі той баявой славай, якую надае яму ордэн на грудзях. Баявы ордэн, ён і Зіну асляпіў сваім бляскам. І яна не раз прызнавалася мужу, што любіць больш за ўсё мужных і храбрых людзей. А вось навошта на вачах ва ўсіх партызан Шаблін звязаўся з Зінай, ён на кожным кроку сябе дакарае. А дзіця... Колькі гаварыў ёй, што не трэба яго, а Зіна не слухае. Амаль кожны дзень у роту прыходзяць усё новыя і новыя дзяўчаты. А Шаблін камандзір. Глядзяць яны светлымі, чыстымі вачамі і радуюцца, што трапілі ў падначаленне да такога чалавека. А што ён можа? Зіна звязала яго па руках і нагах. Вось і Валя не горш за яе, а ўжо ўпусціў. Не, ён не дазволіць ёй быць у групе Байкача. Але ісці на адкрыты канфлікт з Байкачом нельга будзе, тым больш што так няўдала праведзена аперацыя. Загінулі б дыверсанты - Шабліну начальства не даравала б. Мог бы і з пасады камандзіра зляцець. Добра, што яны не вярнуліся назад. Цяпер ён забудзе пра тое, а закруціць гайку Валодзю знойдзе на чым.