Владимир Федосеенко - Віхры на скрыжаваннях

- Мне сорамна за дачку. Падумайце, якая дурніца, папу даверыла. Ён-то многім уцёрся ў давер'е, але ж я думаю, як дачка паддалася?

- Я чамусьці перакананы, што мы сёння адплоцім за Міколу. Ты, Валя, пабудзь у хаце, можаш легчы адпачыць, а мы пойдзем.

Сонца зніжалася, і цені ад дрэў лажыліся папярок вуліцы. Вецер сціхаў, і над вёскай усталёўвалася цішыня. Толькі ў некаторых дварах брахалі сабакі. Валодзя не мог цярпець іх брэху і гаварыў, што ў яго на чарзе яшчэ адна аперацыя - пастраляць у Залессі ўсіх сабак. Бо ноччу прыйдзі ў ціхае нацвор'е, і яны паднімуць такі лямант, што самы дурны немец ля чыгункі і той насцярожыцца і праз якія паўгадзіны будзе чакаць партызан.

- Хлопцы, хто хоча есці, разыдзіцеся па хатах па двое або па аднаму і папрасіце, а я, Анатоль і Павел пойдзем да могілак.

Камандзір узяў Пылілу з сабой дзеля таго, каб поп падумаў, што гэта тыя ж самыя партызаны. Не магло таго быць, каб не паведамілі яму, што жывым застаўся партызан, які накульгваў. І поп разумеў, што з ім ходзіць невялікая група, якая падрывае цягнікі.

На ўскраіне, непадалёк ад царквы, партызаны спыніліся. Валодзя ўзяў у Анатоля бінокль, нібы ўпершыню назіраў за рухам на чыгунцы. Прайшоў адзін эшалон на захад з цыстэрнамі, за ім другі - санітарны, а вось і на ўсход ідзе адзін - на платформах нейкія скрыні, машыны. Камандзір раптам абудзіўся, хадзіў узад-уперад, моршчыўся, нібы ў яго што забалела. «Вось халера! З Германіі ідзе, і ніхто не кульнуў», - падумаў Валодзя.

- Вунь пабег гад, а гэта...

Толькі Валодзя махнуў рукой у бок царквы, як рыпнулі веснічкі агароджы і каля іх з'явіўся поп. Ён ледзь паварочваў галаву, кідаў позірк на партызан і не сыходзіў з месца.

Валодзя падміргнуў хлопцам, і яны пайшлі з могілак. Поп доўга глядзеў ім услед, а партызаны жартавалі, смяяліся. Папа злаваў смех хлопцаў, і ён ужо, відаць, думаў над ажыццяўленнем свайго плана. Ён і не ўяўляў, якую сустрэчу рыхтавалі яму партызаны. А ўяўляў такую сустрэчу з партызанамі, пасля якой ужо ні адзін з іх не будзе хадзіць па залескай зямлі. Аднаго ж загубіў, і ўсё ціха: партызаны забралі труп і павезлі.

Вечар. Не бязмежнае неба, а высокі, цёмны, нібы зрашэчаны кулямі купал накрыў зямлю. Там за ім, напэўна, дзень і ў шчыліны падаюць праменні сонца, зіхацяць, як зіхацяць спарахнелыя вільготныя трэскі з асінавай калоды на зямлі, якую сёння Ігнат раскалоў ля павеці. Хрумстае спелая трава на зубах у коней, звіняць цуглі. З Ігнатавай хаты выйшаў малады партызан Віктар, пастаяў на ганку, паглядзеў навокал і пайшоў у агарод. Крокаў за трыццаць ад хаты ён замаскіраваўся ў густым вішняку ля плота і пачаў назіраць за поплавам, які раскінуўся абапал раўчука. Камандзір сказаў Віктару, што стаяць на варце яму доўга не давядзецца. Хто-небудзь ды павінен падысці да Ігнатавай хаты, іменна тут Віктару і трэба было прасачыць, хто з'явіцца да Ігнатавага двара і як ён будзе сябе паводзіць.

Калі ўглядаешся доўга ў цемнату, іншы раз і пень здаецца постаццю чалавека, а куст можа быць падобен да каня, каровы, сабакі. Віктар углядаўся ў слупок ля кладкі, якая ляжыць цераз раўчук. Слупок доўга тырчаў адзін, а потым расшырыўся і раздзяліўся надвае. Той, другі, адарваўся ад першага і рухаецца па балоце ў напрамку Ігнатавага агарода. Віктар замёр. Чалавек набліжаўся вельмі асцярожна, ледзь перастаўляючы ногі. Ён быў у чаравіках ці ў падраных ботах, бо чуваць было, як цвыркае вада. Чалавек абышоў агароджу і спыніўся ля глухой сцяны хаты. Потым сагнуўся і ціха пасунуўся за вугал. Віктар ведаў, што з таго боку свеціцца акно. Ад смалякоў, якія гарэлі на камінку, святло было цьмянае. Нарэшце чалавек паказаўся ля павеці, пастаяў крыху там і хуценька пайшоў наўпрасткі па агародзе. Хвілін праз дзесяць аб усім гэтым Віктар дакладваў партызанам.

- Напэўна, сам поп быў. Але я дакладна не магу сказаць, бо распазнаць ясна нельга было. Рост, як у папа, ззаду, на патыліцы, нібы кудлы ці чорная хустка. І недзе ў ваду ўлез, бо ўвесь час пад нагамі цвыркала.

- Мы пераабуем яго сёння, - сказаў камандзір. - Вось бачыце, ён ужо перакананы, што партызаны начуюць тут. Дзядзька Ігнат, мы паедзем, а вы старанна замяціце ўсе нашы сляды. Калі хто заўтра спытае, то скажыце, што ля вашага калодзежа ўзброеныя людзі вечарам паілі коней і кудысьці паехалі.

Ігнат сцягнуў з печы світку і прапанаваў Валі:

- Вазьмі, дзяўчына, ноччу цяплей будзе.

- Дзякую, дзядзечка, - сказала Валя і накінула світку на плечы.

Партызаны выйшлі з хаты. Ужо на калёсах Валодзя жартаваў з Валі, як яна дзякавала старому за рызман. Світка пахла прэлым сенам. Напэўна, Ігнат у ёй многа гадоў даглядаў жывёлу. Адслужыўшы сваё, світка трапіла на плечы партызанкі.