Владимир Федосеенко - Віхры на скрыжаваннях

Валодзя расказваў дзяўчыне, як аднойчы такую партызанскую світку захапілі немцы.

- Быў у нашай групе Сашка, баяніст. Ён пасля загінуў. І больш за ўсё ён любіў свой баян вазіць не на калёсах, а толькі вярхом на кані. Раздабылі яму скакуна. А вось сядла нідзе не знайшлі, дык Сашка клаў замест яго на хрыбетнік каню старую, падраную світку, а з путаў рабіў страмёны. І так гарцаваў, нібы кавалерыст. Аднойчы ўдзень пад'язджаем да вёскі, а хтосьці па нас чаргу з аўтамата... Мы хутчэй з коней на зямлю. Было нас трое. Двое коней пабеглі назад, а Сашкаў чамусьці ўперад. Неўзабаве страляніна спынілася, і мы заўважылі, што немцы пакінулі вёску. І вось людзі пасля расказвалі нам, як гітлераўцы акружылі каня і са здзіўленнем разглядалі загадкавае сядло. Доўга яны баяліся нават крануць яго. Рукавы світкі Саша звязаў вузлом, і немцы напэўна думалі, што там міны і што партызаны спецыяльна пусцілі да іх гэтага каня. Прывязалі яны каня да плота, самі ўсе разбегліся, і толькі адзін немец пры дапамозе доўгай жэрдкі сцягнуў сядло. Бачыш, колькі страху было ад той світкі.

- Дык яна ж была на кані, - засмяялася Валя.

- А-а, ты хочаш сказаць, што на табе немцы такой вопраткі не спалохаюцца. Зразумела, яны засмяюцца і скажуць: «Гут паненка».

- Не, я ўжо ў іх руках пабывала. Для іх гут ці не гут, упіхнуць у вагон, які ў нас называецца цялятнік, і дзверы на замок. Хопіць, цяпер я жывой ім не дамся ў рукі.

Мінуўшы поле, партызаны спыніліся. Анатоль, які ехаў уперадзе, прыпыніўся і запытаў у камандзіра, як яны паедуць далей. Валодзя саскочыў з калёс, прайшоў крыху ўбок і прапанаваў ехаць да кар'ера паўз лес.

Група рушыла наперад. Цёмнай сцяной стаяў збоку бор. Павявала халадком.

Ля кар'ера партызаны павярнулі на прасеку. Яна ўжо зарасла невялічкімі асінкамі, беразняком. Валодзя з Валяй саскочылі з калёс і пайшлі пеша. Калёсы тарахцелі па купінах, і камандзір туга нацягваў лейцы, каб конь ішоў цішэй.

Спыніліся дыверсанты на ўскраіне палянкі пад разгалістай сасной. Валодзя расслабіў церассядзельнік і падкінуў каню сена.

- Павел з Валяй застануцца тут з коньмі і будуць чакаць нас, - сказаў Валодзя.

- Чаму я? - здзівіўся Пыліла.

- Ісці па лесе да той дарогі яшчэ вельмі далёка, зразумела?

Ён глянуў на Валю і згадзіўся. Партызаны ўзялі міну і пайшлі. Валя ўхуталася світкай і ўладкавалася на калёсах. Да яе падсеў і Павел. Ён уздыхаў і неўпрыкметку прытуліўся да Валінага пляча.

- Праклятая вайна, не дала пажыць удосталь. Быў бы стары, дык і загінуць не страшна, - сказаў Павел, - а так яшчэ вельмі пажыць хочацца.

- Усім страшна, - адказала Валя. - Праўда, гледзячы як загінуць. Калі гэта неабходна для свайго народа, то можна. А вось калі вораг бярэ цябе і гоніць, як жывёліну, невядома куды, тады страшна і шкада самога сябе.

- Так, усе мы загінем, і дурны той чалавек, які шкадуе сябе.

- Я не разумею, што ты гаворыш?

- Я кажу, колькі таго жыцця, трэба не шкадаваць сябе.

- Не шкадаваць сябе для другога, каб той жыў, так?

- Не. Не шкадаваць сябе для сябе.

- Гэта нейкая незразумелая мне філасофія.

Павел прасунуў руку пад Валіну світку і ўзяў дзяўчыну за локаць.

- Куды ты, куды? - сказала Валя, але рукі не вызваліла.

- Якая ты палахлівая, а яшчэ кажаш - не трэба шкадаваць сябе.

- Гледзячы дзе.

- Дык ты ж са мной не загінеш.

- Я і ў партызаны пайшла, каб жыць.

- А што ты разумееш пад жыццём?

- Тое, што і ўсе.

- Калі няма надзеі на жыццё, дык жыць трэба поўна.

- Як гэта - поўна?

- Ну, хоць бы як наш камандзір роты.

Валя ўсміхнулася і замоўкла. Прыгадала тую ноч у лесе, калі яна была таксама па-за лагерам. Размова Паўла нагадвае нечым размову Шабліна. Дзяўчыне стала нават страшна. Была б яна тады так з камандзірам адзін на адзін, што б здарылася, невядома.

Пыліла і да гэтага паглядаў на Валю, але ў яго галаве ніякіх канкрэтных думак не з'яўлялася. А цяпер што з ім робіцца? Раптам нібы ап'янеў. Думкамі затарможвае сябе, а пачуцці вясновым патокам наступаюць, рушаць у галаве ўсё. Ён ужо не чуў, як грызуць коні траву, як грукоча на чыгунцы цягнік. Хацелася нешта сказаць, але баяўся, каб Валя не адпіхнула яго і не саскочыла з калёс. Тады не будзеш бегаць за ёю па паляне, калі разамкнеш гэты першы кантакт. Ён пачаў тварам церціся аб падраную світку. Не, не цвілым сенам пахла ад яе, і не была яна бруднай, а здавалася прыгожай кветкай, якую нюхаеш, і хаця паху няма, але ад твару не аднясеш.

Пыліла баяўся брацца вышэй локця за Валіну руку, а пускаў у разведку толькі ўказальны палец: казытаў ім і гладзіў. Валя не рэагавала. Тады ён прасунуў сваю руку вышэй. Дзяўчына выпрамілася і пачала адсоўвацца. Павел сціснуў Валіну руку, а другой схапіў яе за калена.