Уладзімір Караткевіч - Чазенія

Схіляліся да іх зялёныя, непралазныя сцены дрэў, і ліяны спускаліся з іх і варушылі пабегамі над галовамі людзей, нібы хацелі спаймаць.

...Пасля яна павяла яго ў бок ад вадаспадаў, у самыя нетры ліяннікаў.

– Тут, здаецца. Скідай рукзак. I стрэльбу. Хадзем.

Адышла крокі на тры і стала пад маньчжурскім арэхам, над густой травяной зарасцю.

– Нічога не бачыш?

– Не.

– Тады заплюшчы на хвіліну вочы. I думай пра нешта добрае. Сюды нельга прыходзіць са злом у сэрцы.

– Буду думаць пра цябе.

Ён стаяў і ўспамінаў начную хатку, шум дрэў і яе вусны.

– Глядзі, – ціха сказала яна.

Папараць і іншае былі адгорнуты ў бакі. I на вызваленым месцы стаяла кволая, нявідная, але ў чымсьці страшэнна значная раслінка з прамым сцяблом і вытанчанымі пяціпалымі лісцікамі.

I яна, чамусьці шэптам, адказала:

– Ён. Не дыхай. Ён такі далікатны, што можа памерці і ад гэтага.

– Чаму?

– Бо ён усю сілу запасіць у корані. Таксама для іншых. Вось калі ты перастанеш мяне кахаць – прыйдзі сюды, адшукай месца і зрабі адзінае злачынства. Украдзь яго. Ён будзе тады вялікі, мудры корань, стары. I ўсё вернецца: рэчка, і верасень, і чазеніі.

– Я не буду яго красці. Я ніколі не перастану цябе кахаць.

– Не трэба так, – устрывожана сказала яна. – Не прымушай мяне шкадаваць аб многіх учынках.

– Табе няма аб чым шкадаваць.

Яны сядзелі каля расліны. Плячо ў плячо.

– Чакай, я прыкрыю яго ад сонца. Прамыя праменні таксама забіваюць яго. Далікатны. Як само каханне.

Спляла над ім травы.

– I давай адыдзем. Цяпер ты ўсё адно бачыш яго? I ў траве?

– Цяпер бачу.

– Адыдзем. Можа, яму і позіркі шкодзяць.

Жэньшэнь стаяў у некалькіх кроках ад іх. Старажытны, пяшчотны, добры. I яны ляглі ў траву і глядзелі на яго.

– Хай расце, – сказала яна, кладучы галаву яму на руку. – Дзіўна... Ніколі не было такога спакою. I так добра не было. Аж страшна, што ніколі больш не будзе. А раптам ніколі?

– Ты што? – Ён рыўком прыцягнуў яе да сябе. – Ты што, хочаш, каб я памёр?

Стракатай сенню беглі па іх сонца і цень. Віліся, звіваліся вакол іх джунглі. Дыханне іх было, як подых жанчыны ля яго вуснаў.

– Бяссмерце ёсць? – спытала яна.

– Ёсць. Бо я кахаю цябе.

– Самае дзіўнае, што я цябе таксама кахаю. Учора яшчэ і не думала. Так проста, добра было сядзець з табой. А пасля ты пацалаваў мяне. I як абудзіў. Пасля я зразумела тваю безабароннасць, дзікі ты мой, немагчымы.

Гладзіла яго па галаве.

– Ведала, што нічога добрага з гэтага не атрымаецца. I не магла ўстрымацца. Сніла гэтыя твае валасы, вочы, вусны, рукі... Дурны, шалёны браканьер. Хачу, каб ты вечна думаў пра мяне, каб гэта ніколі не прайшло.

– Ніколі не пройдзе.

– Каб жа ж гэта так...

У гэтых цёмна-сініх вачах жыў такі незразумелы боль і такое каханне, што Будрыс увесь здрыгануўся ад шкадобы, замілавання, жадання бараніць.

– Ты, маленькая, ты... Што гэта ты гаворыш?!

– Я проста ведаю. Я не перанясу гэтага.

– I не трэба табе будзе гэта пераносіць. – Ён пацалаваў яе вочы.

– Так я і зраблю... Бог ты мой, дурны, мілы. Сядзеў сёння пад гэтым вадаспадам, як Адам пасля грэхападзення. Грэшны, дурнаваты, сам яшчэ не ўразумеў, што здарылася... Самы дарагі.

У словах яе, у голасе, у выразе вачэй і дотыках рукі быў як нейкі гіпноз. Быццам сама сіла жыцця пералівалася з яе ў яго.

– Павер, нічога, нічога такога страшнага больш з табою не будзе. Я табе кажу. Вер.

Усё гэта, занадта вялікае, трывожыла яго.

Але ва ўсім гэтым было і ўмацаванне яго вялікай, шчаслівай блізкасці да гэтай жанчыны, да ягонай, да адзінай жанчыны.

Яна раптам прынікла да яго, нібы шукаючы паратунку.

– Страшна. Я, здаецца, і хвіліны не магу без цябе. Як жа гэта будзе цяпер?

Віліся, сдляталіся, сціскалі дрэвы гіганцкія змеі ліянаў.

Звівалі шацёр над маленькімі лапкамі жэньшэня, невыносна душылі кедры.

Але яшчэ больш невыносныя, яшчэ болыд смяротныя – нібы гэта было апошні раз у жыцці – былі іхнія абдоймы.

Пяшчотныя ў сіле сваёй, як само жыццё, неразрыўныя, як звод неба над вечным лонам зямлі.

Пасля вячэры яны не спяшаліся ісці ў хату. Было душна, а тут, знадворку, хаця можна было дыхаць.

– А вось возьмем ды ўсю ноч і праляжым тут, – сказала яна.

Ён кіўнуў галавою.

– Калі не спаць, то тут лепей.

– Там задыхнуцца можна. А калі дзверы адчыніш, то бандзюга той хіба пасаромеецца і ў хату залезці?

Севярын моўчкі згадзіўся. У душы ён баяўся паўтарэння начных кашмараў. А раптам – зноў? Раптам не памаглі яе словы, вочы, дотыкі? Але ўголас ён сказаў: