Уладзімір Караткевіч - Чазенія

Чалавек узняўся на ногі і кінуўся быў за ім, але стрымаўся, кінуўшы позірк на жанчыну. Уся збялелая, яна амаль непрытомна стаяла ля агню, і два ствалы дымелі ў яе руках.

I тады ён адчуў, што зубы ў яго выскалены, убачыў, што ўвесь ён заліты крывёй. Апусціўшы вочы, ён з цяжкасцю расціснуў пальцы і кінуў доўбню ў агонь.

– Прабач, – хрыпата сказаў ён. – Я не здолеў вытрымаць, калі ты закрычала. Я нібы адурэў.

– Ён параніў цябе? – варухнула белымі вуснамі яна.

– Не, гэта, напэўна, ягоная кроў.

– Я стрэліла б у яго, каб ты... раптам... не насеў... Божа, я і тут ледзь не стрэліла... О-о...

– Ясна, – назнарок грубавата сказаў ён. – Кожны разгубіўся б. Паглядзі, як там сабака.

Жанчына схілілася над Амурам, які, дрыжучы, залізваў раны.

– Кіпцюрамі падзёр. Досыць моцна, але, па-мойму, нічога. На плячы след зубоў. Трохі вышэй – і сонная артэрыя была б.

– Дастань перакіс для пляча. Астатняе сам заліжа.

Яны рухаліся машынальна, бы ў глухім тумане, бы ў сне. I толькі пасля, дагледзеўшы сабаку і сябе, здранцвела селі каля агню.

– Жах які, – праз зубы, праз пераціснутае горла выдушыла яна. – О, божа мой, які несамавіты жах! Чатыры звяры. Я не... здзівілася б, каб мы пачалі грызці.

Аддалося ў паветры глухое рыданне. I толькі тут мужчыну пачало трэсці. Ён схапіў яе і прыціснуў да сябе, з жахам думаючы, чым усё гэта магло скончыцца. Перарывістае дыханне штуршкамі вырывалася ў яго з грудзей. А ён прыціскаў яе, трымаў як мог моцна, нібы здарылася непапраўнае.

– Тады б я... і зусім... не даравала сабе, – глуха плакала яна. – За адны думкі... За ўсё.

Прыціхла ноч.

...Леапард не прыйшоў ізноў. Ён не прыходзіў I пасля. Сімвал усяго пачварнага і цёмнага, што ходзіць вакол нас, ён знік. Магчыма, пайшоў некуды ў джунглі, у нетры, у глушыню, далей ад чалавека, туды, дзе няма чалавечага жылля, дзе гэтае жыллё некаму бараніць.

Праз тыдзень машына везла іх горнай дарогай на прыстань: яго, яе і Амура. Дзянісаў аддаў сабаку, даведаўшыся аб тым, што адбылося ў тую ноч каля паляўнічай хаткі.

– Што зробіш? Не скажу, што не шкадую. Выключны пёс. Але ж вы цяпер накшталт крэўных братоў. Ён прыдбаў друга ў вас, вы – у ім. Такое не забываецца. Бярыце. А можа, яшчэ здарыцца і так, што вернецеся сюды. Вось і зноў усе разам. Дальбог, добра было б.

– Амура вазьму, – сказаў ніякавата Севярын. – А наконт астатняга – мне... нам жа яшчэ агледзецца трэба. Я вось зараз ва Уладзівасток. Яна яшчэ на тры дні застаецца тут.

– Чаго? – няўхвальна спытаў Дзянісаў.

Вочы ягоныя глядзелі на Гражыну дапытліва, і зморшчынак вакол іх пабольшала.

– Справу не скончыла, – ціха сказала яна.

– Лухта, – сурова сказаў дырэктар. – Усіх хвастоў усё адно не выцягнеце, нешта застанецца. Працы тут – на стагоддзі. А вам трэба быць разам.

Уздыхнуў.

– Урэшце, як хочаце. Справа ваша. А толькі б я так не рабіў. Што далей?

– Я падрыхтую ўсё, – сказаў Будрыс. – Пакоцім спачатку да яе, разлічыцца яна з работай. Пасля паедзем да мяне і там усё абгаворым з бацькамі і вырашым...

Ён глядзеў на Гражыну. Яна слухала яго і не чула. А вочы сурова-сумна сачылі за яго вуснамі, нібы вывучалі іх і ўсё аблічча.

– ...ці варта мне кідаць месца. Загадзя ведаю – бой давядзецца вытрымаць страшэнны. Увогуле гэта падобна на здраду сябрам. Каб толькі жывым, то гэта яшчэ нічога.

– Генусь? – спытала яна.

Севярын моўчкі схіліў галаву.

– Я не буду ні на чым настойваць, не буду нічога дамагацца,– ціха ўсміхнулася яна. – Усё разумею.

Жаль працяў Будрыса ад адной гэтай сумнай усмешкі, вялікі жаль.

– Калі ты будзеш так усміхацца – я кіну ўсё, нават не заязджаючы дадому, – сказаў ён. – Гэта я так аб здрадзе. Кожны – гаспадар свайго жыцця. Генусь, каб мог, сам сказаў бы мне гэта. Ён быў надзіва чалавечны чалавек. Такіх цяпер няма.

Зноў паглядзеў на яе твар і сказаў Дзянісаву:

– Баюся, што мы і на самай справе хутка вернемся сюды. Прымеце?

– Я сказаў...

Дырэктар сеў на кукішкі, узяў у далоні галаву сабакі і пачаў глядзець у арэхавыя, залацістыя вочы.

– Амур, – сказаў ён. – Будзь разумнікам, Амур. Не думай, што я здрадзіў табе. Я табе толькі хлеб даваў. Гэты – мог заплаціць за цябе даражэй. Жыццём. Разумееш? Ды яшчэ тады якраз, калі яно ўжо не належала аднаму яму. I ты будзь яму верны. Чуеш, Амур? А ён будзе верны табе, як дагэтуль, будзе даваць табе хлеб, дах і пяшчоту. Добра будзе ставіцца да цябе. Не будзе біць.

У любога іншага гэта было б смешна. Толькі не ў Дзянісава. Севярын занадта добра ведаў яго стаўленне да ўсяго жывога... Акрамя таго, у пса дрыжалі плямістыя бровы.